Εταιρικό Σχήμα
Το Εθνικό Σχέδιο αποτελεί την δεύτερη και τελική έκδοση του αρχικού Σχεδίου που κυκλοφόρησε τον Σεπτέμβριο του 2020 και τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση.
Η τελική έκδοση έχει ενσωματώσει πλήθος εισηγήσεων και παρατηρήσεων οι οποίες προήλθαν από όλους σχεδόν τους συμμετέχοντες, φορείς, οργανισμούς, υπηρεσίες, ΜΚΟ, κτλ.
Στο εξής αποτελεί έγγραφο αναφοράς προς αξιοποίηση από την πολιτεία για την πολιτική ένταξης που ακολουθεί και την χρηματοδότηση έργων και προγραμμάτων της νέας προγραμματικής περιόδου 2021 – 2027.
Κατεβάστε το σε PDF εδώ.
1. Εισαγωγή
1.1 Αντικείμενο και στόχευση
Βασικό πρόσταγμα της ΕΕ είναι η ύπαρξη και διασφάλιση μιας μακρόπνοης και ολοκληρωμένης μεταναστευτικής πολιτικής που να βασίζεται στην αλληλεγγύη και στην ισότιμη μεταχείριση όλων των μεταναστών, προσφύγων και αιτητών ασύλου. Στο πλαίσιο αυτό η Κύπρος σεβόμενη τις Ευρωπαϊκές αρχές και αξίες, διαμορφώνει το πλαίσιο της στρατηγικής της, έχοντας λάβει γνώση των ιστορικών συνθηκών που έχουν διαμορφώσει την πολιτική της για τη διαχείριση του μεταναστευτικού:
- Την κατοχή και γειτνίαση με μια άλλη χώρα πρώτης γραμμής, σε μια ασταθή ζώνη της εγγύς και Μέσης Ανατολής
- Την γεωγραφική και γεωφυσική της θέση, καθώς δεν έχει χερσαία σύνορα με άλλες χώρες
- Το γεγονός ότι δεν ανήκει στη ζώνη Σένγκεν
- Τον αυξανόμενο αριθμό μεταναστευτικών και προσφυγικών ροών από το 2008 και ύστερα.
Ωστόσο, για τον καθορισμό μιας στρατηγικής που να λαμβάνει υπόψη της όλες τις παραμέτρους, όπως τη σημασία του ανθρώπινου παράγοντα θα πρέπει να δοθεί έμφαση στο εννοιολογικό πλαίσιο και θεωρητικό υπόβαθρο της μετανάστευσης. Πιο συγκεκριμένα, η μετανάστευση αποτελεί ένα φαινόμενο πολυδιάστατο, καθώς οφείλεται στο γεγονός ότι αποτελεί απότοκο της ανθρώπινης εξέλιξης και συνεπώς συνδέεται με τον πολιτικοοικονομικό και συμπεριφορικό τομέα. Σε ένα γενικό πλαίσιο η μετανάστευση ορίζεται ως η μόνιμη ή προσωρινή μεταβολή του τόπου εγκατάστασης ενός ατόμου, μιας μικρής ομάδας ή ενός ευρύτερου κοινωνικού συνόλου. Τα κύρια αίτια της μετανάστευσης είναι:
- η αναζήτηση των βέλτιστων συνθηκών διαβίωσης και κοινωνικής ευημερίας
- η οικογενειακή επανένωση
- η απομάκρυνση από συνθήκες που απειλούν τη ζωή και την ασφάλεια του ατόμου ή της ομάδας που μετακινείται, λόγω πολέμων ή γενικών συνθηκών φτώχειας και βίας.
Στη βάση των παραπάνω, η μεταναστευτική πολιτική θα πρέπει να είναι προσανατολισμένη στη διασφάλιση εκείνων των συνθηκών που θα εγγυώνται όχι την γκετοποίηση και αποξένωση των ατόμων με μεταναστευτική και προσφυγική βιογραφία αλλά τη δημιουργία ενός περιβάλλοντος που θα λαμβάνει γνώση των παρακάτω:
- Την αλληλεγγύη και στήριξη των πληθυσμών αυτών με σκοπό την ενσωμάτωσή τους στην ΚΔ ως ισότιμων και ενεργών μελών
- Τη διεύρυνση της αγοράς εργασίας με σκοπό να δημιουργηθεί θέση εργασίας για όλους
- Τη διαμόρφωση ενός συμπεριληπτικού ενταξιακού πλαισίου
1.2 Μέθοδος
Για τη διαμόρφωση ενός Εθνικού Σχεδίου Δράσης, χρειάστηκε να ληφθεί υπόψη το γενικότερο ενταξιακό πλαίσιο της ΕΕ, όσον αφορά τις διεθνείς συμβάσεις και συμφωνίες που υφίστανται και διαπνέουν την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των νόμιμων ΥΤΧ στα Κράτη Μέλη. Επίσης, λαμβάνεται υπόψη η εννοιολογική αποσαφήνιση ορισμών που σχετίζονται με την ένταξη των μεταναστών και προσφύγων βάσει των κοινών ορισμών που έχουν διαμορφωθεί από ΟΗΕ και διεθνές δίκαιο. Στη βάση αυτή παρατίθενται τα διάφορα μοντέλα ένταξης τα οποία πλαισιώνουν τις εθνικές στρατηγικές για την ένταξη των μεταναστών στον ευρωπαϊκό χώρο.
Βάσει των παραπάνω, το Εθνικό Σχέδιο επεκτείνεται στην βασική ανάλυση του υφιστάμενου πλαισίου μετανάστευσης και πολιτικής για την προστασία των δικαιωμάτων των προσφύγων και αιτητών ασύλου στην Κυπριακή Δημοκρατία. Υπό αυτή την έννοια θα τονιστούν οι:
- Ελλείψεις και προβλήματα που παρουσιάζονται στην ΚΔ σχετικά με την ένταξη των μεταναστών. Θα υπογραμμιστεί το γεγονός ότι θα πρέπει να διαμορφωθεί μία νέα στρατηγική για την ένταξη των μεταναστών, η οποία να βασίζεται στη Χάρτα των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου του ΟΗΕ και παράλληλα στις προηγούμενες ενέργειες που έχουν ήδη γίνει για τη δημιουργία μιας ολιστικής προσέγγισης για την ένταξη των μεταναστών.
- Δυνατά και αδύναμα σημεία της παρούσας στρατηγικής για την αντιμετώπιση της μετανάστευσης στην ΚΔ.
- Τα κείμενα πολιτικής σε παγκόσμιο και ευρωπαϊκό επίπεδο, τα οποία διαμορφώνουν την ενταξιακή πολιτική και θέτουν τις βάσεις.
- Τις ευρωπαϊκές καλές πρακτικές για την αντιμετώπιση του μεταναστευτικού και προσφυγικού ζητήματος με στόχο την άντληση παραδειγμάτων και στρατηγικών.
- Τους κινδύνους και τις προκλήσεις που λαμβάνουν χώρα σε διεθνές επίπεδο και επηρεάζουν το μεταναστευτικό και προσφυγικό φαινόμενο.
- Τις υπάρχουσες στρατηγικές κινήσεις της ΚΔ για το μεταναστευτικό και προσφυγικό ζήτημα.
Για το σκοπό αυτό, στο πλαίσιο του έργου Εθνικού Σχεδίου για την Ένταξη των μεταναστών το εταιρικό σχήμα προχώρησε στην ανάλυση της υφιστάμενης κατάστασης στην ΕΕ και Κύπρο, όπου εξετάστηκε το νομοθετικό πλαίσιο της ΚΔ σχετικά με την μεταναστευτική πολιτική. Παράλληλα, η έρευνα του εταιρικού σχήματος επεκτάθηκε στα έργα που μέχρι στιγμής έχουν υλοποιηθεί από την ΚΔ για την αντιμετώπιση των ροών και τη σταδιακή ενσωμάτωσή τους στο εργασιακό και πολιτισμικό περιβάλλον της ΚΔ. Το εταιρικό σχήμα προχώρησε και στην ανάλυση συνεντεύξεων με τους βασικούς δρώντες και όργανα, υπεύθυνους για την ένταξη των μεταναστών και προσφύγων στη χώρα διαμονής. Πιο συγκεκριμένα, οι συνεντεύξεις που διοργανώθηκαν, αφορούσαν τους παρακάτω φορείς:
- Μονάδα Ευρωπαϊκών Ταμείων
- Τμήμα Αρχείου, Πληθυσμού και Μετανάστευσης
- Τμήμα Εργασίας
- Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας
- Παιδαγωγικό Ινστιτούτο
- Υπηρεσία Ασύλου
- YAM
- Ένωση Δήμων
- Επίτροπος Διοικήσεως
- ΣΕΚ
- ΠΕΟ
- ΟΕΒ
- Υπηρεσία Πολιτικής Άμυνας
- ΔΟΜ
Οι συγκεκριμένες συνεντεύξεις έλαβαν χώρα την περίοδο Ιουνίου-Σεπτεμβρίου 2019, ώστε να ενισχύσουν τις γνώσεις του εταιρικού σχήματος για την υφιστάμενη κατάσταση της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Σε δεύτερο στάδιο, διενεργήθηκαν και ομάδες εστίασης όπου παρουσιάστηκαν τα προβλήματα και οι ελλείψεις που υπάρχουν σε επίπεδο χώρας και προτάθηκαν λύσεις που ενσωματώθηκαν στο πλαίσιο των δράσεων του εθνικού σχεδίου. Οι ομάδες εστίασης διοργανώθηκαν από το εταιρικό σχήμα, υπό την καθοδήγηση του Πανεπιστημίου Κύπρου το Δεκέμβριο του 2019. Συνολικά πραγματοποιήθηκαν 17 ομάδες εστίασης. Στις ομάδες εστίασης συμμετείχαν τόσο φορείς του Δημοσίου, όσο και Μη Κυβερνητικοί Οργανισμοί και Ακαδημαϊκά Ιδρύματα. Πιο συγκεκριμένα, σε αυτές συμμετείχαν:
Ευρωπαϊκοί και Διεθνείς Οργανισμοί:
- ΔΟΜ
- Ερυθρός Σταυρός
- Ύπατη Αρμοστεία για τους Πρόσφυγες
Μη Κυβερνητικοί Οργανισμοί:
- OASIS
- Cyprus Refugee Council
- Caritas
- MIGS
- CSI
- Sistema
- SIGMA
- Cardet
- Hope for Children
- KISA
- Dignity
Κυβερνητικές Υπηρεσίες:
- Νοσηλευτικές Υπηρεσίες
- Ιατρικές Υπηρεσίες
- Τμήμα Μέσης Εκπαίδευσης του Υπουργείου Παιδείας
- Παιδαγωγικό Ινστιτούτο του Υπουργείου Παιδείας
- Μονάδα Δια βίου Μάθησης του Υπουργείου Παιδείας
- Μονάδα Ευρωπαϊκών Ταμείων
- Υπηρεσία Ασύλου
- Τμήμα Αρχείου, Πληθυσμού και Μετανάστευσης
- Αστυνομία Κύπρου
- Υπουργείο Εργασίας
- Πολιτική Άμυνα
- Κέντρο Υποδοχής Κοφίνου
- Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας
- Υπηρεσίες Διαχείρισης Επιδομάτων Πρόνοιας
- Ίδρυμα Διαχείρισης Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων-ΙΔΕΠ
Επίτροποι:
- Επίτροπος Διοικήσεως και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων
- Επίτροπος Ισότητας Φύλων
- Επίτροπος Προστασίας Παιδιού
Δήμοι:
- Ένωση Δήμων
- Δήμος Λεμεσού
- Δήμος Λευκωσίας
- Δήμος Μέσα Γειτονίας
Μέλη Συμβουλευτικής Επιτροπής:
- Υπηρεσία Ασύλου
- Πολιτική Άμυνα
- Αστυνομία Κύπρου
- Επίτροπος Διοικήσεως και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων
- Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας
- Τμήμα Εργασίας
- Ένωση Δήμων
Σχολεία και Ακαδημαϊκά ιδρύματα:
- 5o Δημοτικό Σχολείο
- Λύκειο Αγίου Νικολάου
- Λύκειο Λινόπετρας
- Γυμνάσιο αγίου Βασιλείου
- Δημοτικό Παλλουριώτισσας
- Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου
- Πανεπιστήμιο Λευκωσίας
- Πανεπιστήμιο Κύπρου
Εργασιακές ενώσεις:
- ΣΕΚ
- ΠΕΟ
- ΚΕΒΕ
- ΟΕΒ
- ΔΕΟΚ
Φορείς Μεταναστών:
- Κέντρα Εξυπηρέτησης Μεταναστών στην Λεμεσό
- Κέντρα Εξυπηρέτησης Μεταναστών στην Λευκωσία
- Ξενοδοχείο Rimi στην Λευκωσία
2. Θεωρητικό πλαίσιο: Προσεγγίσεις της μετανάστευσης
2.1 Έννοιες και ορισμοί
Η μετανάστευση αποτελεί ένα φαινόμενο που είναι τόσο παλαιό όσο και σύμφυτο με την πορεία της ανθρώπινης εξέλιξης και ιστορίας. Τις τελευταίες δεκαετίες ωστόσο έχει λάβει ιδιαίτερες διαστάσεις και έχει μετατραπεί σε μια πρόκληση που καλούνται να αντιμετωπίσουν όλες οι δυτικές δημοκρατίες. Ως όρος δεν νοείται η αλλαγή του τόπου κατοικίας ή και εργασίας, αλλά περισσότερο μια πολυσύνθετη διαδικασία η οποία συνδέεται με τις παρακάτω παραμέτρους που επηρεάζουν:
- Τα ίδια τα άτομα και τον τρόπο συμπεριφοράς τους
- Τις σχέσεις των ατόμων με τον κοινωνικό περίγυρό τους
- Την κοινωνία υποδοχής και διαμονής της ομάδας-στόχου
- Τις κοινωνικές και οικονομικές δομές της χώρας προέλευσης
Επίσης σε θεωρητικό επίπεδο ο δυναμικός χαρακτήρας της μετανάστευσης ως διαδικασίας και ως έννοιας διακρίνεται τόσο σε «εσωτερικό» (πραγματοποιείται εντός των εθνικών συνόρων) και σε «εξωτερικό» ή «διεθνή» (λαμβάνει χώρα εκτός εθνικών συνόρων). Επίσης, εντοπίζεται και η νεωτερική διάσταση του μεταναστευτικού φαινομένου, η οποία αφορά κυρίως τις εκούσιες μετακινήσεις των ατόμων και πληθυσμών των βιομηχανικά ανεπτυγμένων καπιταλιστικών κοινωνιών[1]. Πέραν των παραπάνω τύπων, τις τελευταίες δεκαετίες, και ιδίως με τη διαμόρφωση της νέας τάξης πραγμάτων σε διεθνές επίπεδο με κύριο χαρακτηριστικό την παγκοσμιοποίηση, προέκυψαν και νέες κατηγορίες μεταναστών. Λόγου χάρη:
- η μετανάστευση για λόγους εκπαίδευσης και εξειδίκευσης,
- η παλιννόστηση ή/και επιστροφή πληθυσμών
- η κοινωνική μετανάστευση για λόγους οικογενειακής επανένωσης
- η μετανάστευση λόγω περιβαλλοντικών αιτιών, η οποία οφείλεται σε εκτεταμένες περιβαλλοντικές καταστροφές μεγάλων εκτάσεων
- η μετανάστευση εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού (ανώτατα στελέχη, τεχνικοί, και επιστήμονες) ως κύριο αποτέλεσμα της παγκοσμιοποιημένης αγοράς εργασίας.
Άλλα κριτήρια που διαφοροποιούν το μεταναστευτικό φαινόμενο στη βάση του είναι η διάρκεια της παραμονής της μετακίνησης του ωφελούμενου. Υπό αυτή την έννοια, η μετανάστευση χαρακτηρίζεται ως «μόνιμη» ή «προσωρινή». Επίσης, μια άλλη κατηγορία είναι το κατά πόσο αποτελεί η συγκεκριμένη μεταναστευτική διαδρομή απόρροια ελεύθερης βούλησης του ατόμου και για αυτό μπορεί να χαρακτηριστεί ως «ακούσια» ή «εκούσια». Επίσης, σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο η έννοια της μετανάστευσης μπορεί να διακριθεί σε «νόμιμη» είτε «παράτυπη». Πιο συγκεκριμένα το Σχέδιο Δράσης του Συμβουλίου C142/2002 αναφέρεται σε υπηκόους Τρίτων Χωρών οι οποίοι με πλαστά ταξιδιωτικά έγγραφα ή χωρίς την παρουσία αυτών μπορούν να εισέλθουν στο έδαφος των κρατών-μελών της ΕΕ με παράτυπο τρόπο. Στο ίδιο πλαίσιο, η ΕΕ υπογραμμίζει ότι για τους «νόμιμους/μες» μετανάστες/τριες, οι οποίοι είτε παρατείνουν τη διαμονή τους πέραν των χρονικών ορίων είτε αλλάζουν τον λόγο παραμονής τους, χωρίς να έχουν λάβει ειδική άδεια, θα πρέπει να ενσωματωθούν στην κατηγορία των «παράτυπων» μεταναστών. Στον αντίποδα, στην κατηγορία της «νόμιμης μετανάστευσης» περιλαμβάνονται οι υπήκοοι Τρίτων Χωρών που διαμένουν με νόμιμο τρόπο στο ενωσιακό έδαφος του ΚΜ[2].
Στο πλαίσιο της διαμόρφωσης του Εθνικού Σχεδίου για την Ένταξη των Μεταναστών, θα πρέπει να παρουσιαστεί το εννοιολογικό πλαίσιο της μεταναστευτικής και προσφυγικής ορολογίας. Με αυτό τον τρόπο τίθενται οι κοινές βάσεις του θεωρητικού υποβάθρου που θα δημιουργήσουν «κοινούς δρόμους και τόπους» για την ενταξιακή πολιτική 2020-2030. Σε αυτό το πλαίσιο θα πρέπει να πραγματοποιηθεί μια διευκρίνιση των παρακάτω όρων:
- Μετανάστης/τρια
- Πρόσφυγας
- Αιτητής/τρια Ασύλου
- Υπήκοος Τρίτης Χώρας
- Ένταξη
Η επεξήγηση των παραπάνω εννοιών, καθώς και της ορολογίας γύρω από το μεταναστευτικό ζήτημα είναι απαραίτητη, καθώς οι συζητήσεις που έχουν λάβει – και λαμβάνουν- χώρα στην επιστημονική βιβλιογραφία, στον πολιτικό λόγο αλλά και στο δημοσιογραφικό χώρο, διεγείρουν έντονους προβληματισμούς, υιοθετώντας συχνά ιδεοληπτικές θέσεις στην ανάλυση δεδομένων. Υπό αυτή τη βάση η προσέγγισή που θα ακολουθήσει το Εθνικό Σχέδιο θα πρέπει να υιοθετεί και να ενστερνίζεται τη χρήση μιας αναλυτικής τυπολογίας ως προς την ενταξιακή διαδικασία των νόμιμων μεταναστών, αιτητών ασύλου και προσφύγων, έναντι μιας μονομερούς τυπικής ανάγνωσης των πληθυσμιακών ροών.
Βάσει των παραπάνω, μπορεί να διαπιστωθεί ότι το μεταναστευτικό φαινόμενο είναι πολυδιάστατο. Η πολυπλοκότητά του οφείλεται στο γεγονός ότι αποτελεί ένα φαινόμενο, απόρροια της ανθρώπινης εξέλιξης, της κοινωνίας, της οικονομίας, της πολιτικής και του πολιτισμού. Η λέξη «Μετανάστης» συνδέεται με το άτομο που διαμένει για τουλάχιστον 6 μήνες μακριά από τον συνήθη τόπο κατοικίας του[3]. Στην περίπτωση που βρίσκεται εκτός των συνόρων της χώρας προέλευσης ονομάζεται ως «Εξωτερικός ή διεθνής μετανάστης». Σύμφωνα με το Γλωσσάριο για τη Μετανάστευση, το οποίο δημοσιεύθηκε το 2009 από το Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης, η λέξη «μετανάστης» δεν κατέχει μια οικουμενικά αποδεκτή σημασιολογία[4]. Η γενικότερη έννοια του μετανάστη συνδέεται με άτομα που εγκαταλείπουν τη χώρα τους οικειοθελώς, με σκοπό να εγκατασταθούν σε άλλη χώρα για προσωπικούς, οικογενειακούς, ή οικονομικούς λόγους και ως εκ τούτου ονομάζονται οικονομικοί μετανάστες.
Πιο συγκεκριμένα, όπως επισημαίνεται «ο όρος αναφέρεται στα άτομα και τα μέλη της οικογένειας που μετακινούνται σε μια άλλη χώρα ή περιοχή για να αναζητήσουν καλύτερες υλικές και κοινωνικές συνθήκες καθώς και για να βελτιώσουν το προσδόκιμο των ίδιων και των μελών των οικογενειών τους». Στο παρόν Εθνικό Σχέδιο, μας ενδιαφέρουν όλες οι μεταναστευτικές ομάδες που προέρχονται κυρίως από Τρίτες χώρες και βρίσκονται σε δεινή οικονομική και κοινωνική θέση, εξαιτίας φτώχειας και κοινωνικοοικονομικής ανισότητας. Υπό αυτή την έννοια, το Εθνικό Σχέδιο δεν συνδέεται με τους πολίτες της ΕΕ που κάνουν χρήση του αναφαίρετου δικαιώματός τους για ελεύθερη κυκλοφορία τους στην Ευρωπαϊκή επικράτεια, λόγω οικογενειακών λόγων (mobile EU citizens). Κατά την ίδια περίπτωση, το παρόν Σχέδιο δεν αφορά πολίτες της ΕΕ που μετακινούνται στην ΚΔ λόγω εργασιακών κινήτρων.
Το Ινστιτούτο Μεταναστευτικής Πολιτικής, που εδρεύει στην Ουάσιγκτον, ορίζει την μετανάστευση στη σύγχρονη εποχή ως «… η μετακίνηση πληθυσμών από έναν τόπο προς έναν άλλο με σκοπό τη μόνιμη ή ημιμόνιμη εγκατάσταση σε αυτόν»[5]. Η συνειδητοποίηση των διαφορών αποτελεί το έναυσμα που τροφοδοτεί την επιθυμία του ατόμου ή των πληθυσμιακών ομάδων να μετακινηθούν σε ένα άλλο γεωγραφικό μέρος προσωρινά ή μόνιμα, με στόχο την αναζήτηση ενός καλύτερου τρόπου ζωής. Στην άλλη πλευρά η λέξη «Πρόσφυγας»[6] αφορά άτομα τα οποία εξαιτίας «δικαιολογημένου φόβου διώξεως λόγω φυλής, θρησκείας, εθνικότητας, κοινωνικής τάξης ή πολιτικών πεποιθήσεων βρίσκεται εκτός της χώρας, της οποίας έχει την υπηκοότητα και δε δύναται ή, λόγω του φόβου αυτού, δεν επιθυμεί να απολαύει της προστασίας της χώρας αυτής».
Ένας άλλος όρος που θα πρέπει να διευκρινιστεί και να αναπτυχθεί, αποτελεί ο «Αιτητής/τρια Ασύλου»[7]. Βάσει του ορισμού του ΔΟΜ, ο όρος αφορά τα άτομα που αναζητούν να τους επιτραπεί η είσοδό τους σε μια χώρα, ως πρόσφυγες, και βρίσκονται σε αναμονή της απόφασης της αίτησής τους για να αποκτήσουν το καθεστώς του πρόσφυγα, υπό τις σχετικές διεθνείς και εθνικές οδηγίες. Σε περίπτωση αρνητικής απόφασης πρέπει να αναχωρήσουν από τη χώρα και ίσως και να απελαθούν, καθώς βρίσκονται υπό παράνομο καθεστώς, εκτός και αν η άδεια παραμονής τους έχει δοθεί για ανθρωπιστικούς ή άλλους σχετικούς λόγους.
Όσον αφορά τους νόμιμους «Υπηκόους Τρίτων Χωρών», βάσει της Οδηγίας 2003/109/ΕΚ του Συμβουλίου, της 25ης Νοεμβρίου 2003, ορίζονται ως τα άτομα τα οποία δεν αποτελούν πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατά την έννοια του άρθρου 17 παράγραφος 1 της συνθήκης. Βάσει της ΕΕ[8] και των διατάξεών της, σε αυτή την κατηγορία εμπίπτουν και οι Ελβετοί πολίτες όσο και άτομα που προέρχονται από την Ισλανδία, το Λιχτεστάιν και την Νορβηγία. Ωστόσο δεν συμπεριλαμβάνονται στο Εθνικό Σχέδιο, καθότι οι νόμιμοι ΥΤΧ που το ενδιαφέρουν είναι όσοι βρίσκονται σε δεινή οικονομική και κοινωνική θέση ή και αποτελούν πλειοψηφικό ρεύμα στην ΚΔ (όπως ενδεχομένως άτομα προερχόμενα από Ασιατικές και Αφρικανικές χώρες).
Ακόμη, για τη διαμόρφωση ενός ολιστικού Σχεδίου για την ενσωμάτωση των νόμιμων μεταναστών και προσφύγων που πληρούν τα κριτήρια, θα πρέπει να δοθεί ένας ολοκληρωμένος ορισμός της «ένταξης». Πιο συγκεκριμένα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει σε εγκύκλιό της ότι «η ένταξη νοείται ως μια αμφίδρομη διαδικασία βασισμένη στα αμοιβαία δικαιώματα και τις αντίστοιχες υποχρεώσεις των νομίμως κατοικούντων στη χώρα πολιτών τρίτων χωρών και της κοινωνίας που τους δέχεται, η οποία πρέπει να παρέχει τις συνθήκες για πλήρη συμμετοχή του μετανάστη σε αυτή»[9]. Παράλληλα, η ένταξη εγκολπώνει και την έννοια της «συνοχής», καθότι η κοινωνική συνοχή ενός κράτους μπορεί να επιτευχθεί μέσω της ενσωμάτωσης και ένταξης των μειονοτήτων στην τοπική κοινωνία[10]. Στο ίδιο πλαίσιο τονίζεται ότι η όρος «ένταξη» δύναται να αποτυπώσει τις διαδικασίες ελλιπούς ή μη συμμετοχής μέρους του συνόλου στο κοινωνικό σύστημα και τις επιμέρους λειτουργίες του ως ισότιμη ομάδα. Οι βασικοί παράγοντες ένταξης διακρίνονται σε δύο κατηγορίες[11]:
- Όσοι άπτονται του δημοσίου βίου του ατόμου, όπως λόγου χάρη το εκπαιδευτικό επίπεδο και η εργασιακή απασχόληση του ατόμου.
- Όσοι σχετίζονται με όρους ισότητας πρόσβασης στις δημόσιες και κοινωνικές υπηρεσίες συγκριτικά με το γηγενή πληθυσμό.
Βάσει των δύο παραπάνω παραγόντων διασφαλίζεται ότι τα μεταναστευτικά ρεύματα θα μπορούν γρηγορότερα να ενσωματωθούν στην χώρα υποδοχής και διαμονής. Σε αυτό το πλαίσιο η διαδικασία της «ένταξης» αποτελεί μια «από τα κάτω»(bottom-up approach) διαδικασία που ξεκινά από τη βάση και θα πρέπει να σχετίζεται με δράσεις που αφορούν κυρίως στην πρόσβαση στο κράτος πρόνοιας. Προκειμένου να επιτευχθούν αυτοί οι στόχοι, τα μέτρα που προτείνονται εστιάζουν:
- Στην ανάληψη συγκεκριμένων δράσεων για την ενίσχυση της ισότητας και την καταπολέμηση των διακρίσεων.
- Στη βελτίωση της πρόσβασης των νόμιμων ΥΤΧ στο κράτος πρόνοιας και των παροχών του.
- Στη διασφάλιση της ύπαρξης ενός περιβάλλοντος προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των ευάλωτων ομάδων και όλων των πολιτών.
Με βάση τις παραπάνω κατηγορίες μετανάστευσης, οι βασικοί όροι που διατρέχουν το σύγχρονο μεταναστευτικό φαινόμενο είναι:
- Αλλοδαπός/ή. Ως αλλοδαπό φυσικό πρόσωπο θεωρείται το άτομο που δεν έχει την ιθαγένεια του κράτους στο οποίο κατοικεί ή που δεν έχει την ιθαγένεια κανενός κράτους (ανιθαγενής).
- Οικονομικός μετανάστης/Οικονομική μετανάστρια. Ως οικονομικός μετανάστης/οικονομική μετανάστρια χαρακτηρίζεται το άτομο που αποδημεί με στόχο τη βελτίωση της οικονομικής κατάστασής του.
- Πολίτης τρίτης χώρας αποκαλείται ο/η πολίτης κράτους που δεν διαθέτει την υπηκοότητα κάποιου κράτους-μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
- Μετανάστης/Μετανάστρια «δεύτερης γενιάς» αποτελεί το άτομο που έχει τουλάχιστον έναν γονιό υπήκοο τρίτης χώρας που είτε γεννήθηκε στην Κύπρο είτε έχει μεταναστεύσει σε αυτή σε μικρή ηλικία, διαμένει νόμιμα στη χώρα χωρίς κυπριακή ιθαγένεια και έχει ενταχθεί στο Κυπριακό εκπαιδευτικό σύστημα.
- Δικαιούχος/οι διεθνούς προστασίας. Σύμφωνα με τον Οργανισμό των Ηνωμένων Εθνών, νοείται όποιος-α βρίσκεται εκτός της χώρας καταγωγής του/της ή της συνήθους διαμονής του/της και αδυνατεί να επιστρέψει σε αυτήν λόγω:
– βάσιμου και δικαιολογημένου φόβου δίωξης εξαιτίας φυλής, θρησκείας, εθνικότητας, συμμετοχής σε ορισμένη κοινωνική ομάδα ή λόγω πολιτικών πεποιθήσεων
– σοβαρών απειλών κατά της ζωής του, της σωματικής του ακεραιότητας ή της ελευθερίας του που οφείλονται σε γενικευμένη βία ή σε γεγονότα που πλήτουν τη δημόσια τάξη
[1] Μουσούρου, Μ.Λ.(1991). Μετανάστευση και μεταναστευτική πολιτική στη Ελλάδα και την Ευρώπη. Εκδόσεις Gutenberg
[2] Ινστιτούτο Έρευνας & Κατάρτισης Ευρωπαϊκών Θεμάτων. (2014). Πτυχές του Μεταναστευτικού Ζητήματος στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
[3] Ναξάξης, Χ. (2003). Μετανάστες και Μετανάστευση: Οικονομικές, Πολιτικές και Κοινωνικές Πτυχές. Εκδόσεις Πατάκη
[4] ΔΟΜ, Γλωσσάριο για τη Μετανάστευση, σελ 48, 2009 [Online] Διαθέσιμο σε: https://publications.iom.int/system/files/pdf/iml_20.pdf
[5] Migration Policy Institute, [Online] Available https://www.migrationpolicy.org/
[6] ΔΟΜ, 2009. Γλωσσάριο για την Μετανάστευση, [online]. Διαθέσιμο σε: https://publications.iom.int/system/files/pdf/iml_20.pdf
[7] Το ίδιο με πάνω.
[8] Διαθέσιμο εδώ: https://ec.europa.eu/social/main.jsp?catId=470&langId=el
[9] Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2016. ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ. [online] Διαθέσιμο σε: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?uri=CELEX:52016DC0377
[10] Entzinger H.and Biezeveld R. (2003). Benchmarking in Immigration Integration. European Research Centre on Migration and Ethnic Relations.
[11] Μπαγκαβός, Χ. , Παπαδοπούλου, Δ.(2006). Μετανάστευση και ένταξη των μεταναστών στην ελληνική κοινωνία. Εκδόσεις Gutenberg – Γιώργος & Κώστας Δαρδανός
2.2 Ευρωπαϊκό νομικό πλαίσιο για την μετανάστευση
Ιστορική επισκόπηση
Η θέσπιση ενός νομοθετικού πλαισίου και μιας κοινής νομοθετικής πολιτικής στην Ευρωπαϊκή Ένωση συνδέεται άμεσα με τις ευρύτερες κοινωνικές, πολιτικές συνθήκες, οι οποίες λαμβάνουν χώρα σε κατακερματισμένες κοινωνίες. Τα ανεπτυγμένα κράτη της Δυτικής Ευρώπης έρχονται αντιμέτωπα με τη γενικότερη πολυπλοκότητα των μηχανισμών κοινωνικής ένταξης. Αυτές μπορούν να περιλαμβάνουν την οικονομική παγκοσμιοποίηση, τη φτώχεια, την επιδείνωση των συνθηκών διαβίωσης στα μεγάλα αστικά κέντρα, την αναβίωση των ρατσιστικών και ξενοφοβικών τάσεων, την αποπολιτικοποίηση μεγάλης μερίδας του εκλογικού σώματος και την άνοδο της πολυπολιτισμικότητας.
Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, μια ολοκληρωμένη μεταναστευτική πολιτική οφείλει να συμφιλιώνεται αρχικά με της αρχές της αλληλεγγύης, της αμοιβαίας εμπιστοσύνης και του επιμερισμού των ευθυνών ανάμεσα στα Κράτη μέλη. Θεμελιώδης πυλώνας της μεταναστευτικής πολιτικής και άγκυρα της νομικής βάσης για την κοινωνική ένταξη των μεταναστών αποτελούν τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα. Πιο συγκεκριμένα, η κατοχύρωση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων πραγματοποιείται μέσα από Διεθνή κείμενα, όπως αυτά του ΟΗΕ:
- Διεθνής Σύμβαση για την Προστασία των Δικαιωμάτων των Μεταναστών Εργαζομένων και των Μελών των Οικογενειών τους
- Σύμβαση για τους Μετανάστες Εργάτες (Αναθεωρημένη), 1949, Νο. 97
- Σύμβαση για τους Μετανάστες Εργάτες (Συμπληρωματικές Διατάξεις), 1975 (Νο. 143)
- Διακήρυξη για τα ανθρώπινα δικαιώματα των προσώπων που δεν έχουν την ιθαγένεια της χώρας διαμονής τους
Τα ανθρώπινα δικαιώματα υποστηρίζονται και προασπίζονται από κείμενα του Συμβουλίου της Ευρώπης, όπως:
- Ευρωπαϊκή Σύμβαση για το Καθεστώς των Μεταναστών Εργαζομένων
- Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου
- Ευρωπαϊκός Κοινωνικός Χάρτης
Ιστορικά, τα θεμέλια για τη μετακίνηση των πολιτών σε ευρωπαϊκό επίπεδο τέθηκαν ήδη από το 1957 με τη Συνθήκη της Ρώμης, όπου υπήρξε αναφορά μόνο σε ζητήματα εσωτερικής μετακίνησης προσώπων. Σε δεύτερο στάδιο, η κατάργηση των εσωτερικών συνόρων δημιούργησε μια ad hoc «Ομάδα Μετανάστευσης» καθώς και ξεκίνησαν οι διαπραγματεύσεις για τη Συνθήκη Σένγκεν (1985) για την κατάργηση του ελέγχου στα σύνορα. Πιο συγκεκριμένα, η Συνθήκη Σένγκεν μεταξύ άλλων προέβλεψε τη διαμόρφωση μιας κοινής πολιτικής ασύλου για τα ΚΜ αλλά και τη δημιουργία ενός κοινού πληροφοριακού συστήματος μέσω του οποίου θα είναι εφικτή η ανταλλαγή δεδομένων για μη επιθυμητούς πολίτες τρίτων χωρών. Για τις χώρες που αποτελούν μέλη ενός χώρου χωρίς ελέγχους στα εσωτερικά σύνορα, αυτό σημαίνει ότι[1]:
- παύουν την εφαρμογή συνοριακών ελέγχων στα εσωτερικά τους σύνορα (δηλαδή στα σύνορα μεταξύ δύο κρατών που ανήκουν στον χώρο Σένγκεν)
- διενεργούν εναρμονισμένους ελέγχους, με ακριβή και καθορισμένα κριτήρια (δηλαδή στα σύνορα μεταξύ ενός κράτους που ανήκει στον χώρο Σένγκεν και ενός κράτους που δεν ανήκει στον χώρο Σένγκεν).
Επίσης, αναγνωρίζονται συγκεκριμένες συνθήκες και συμφωνίες ως σημεία σταθμοί που συνέβαλαν στη θέσπιση μιας ενιαίας νομοθετικής βάσης για την κοινωνική ένταξη των μεταναστών. Αναλυτικότερα, η ΕΕ προχώρησε στην υπογραφή των:
- Σύμβασης Γενεύης του 1951, η οποία αποτελεί τη βάση για το έργο της Ύπατης Αρμοστείας, ορίζοντας το ποιος είναι πρόσφυγας, τα δικαιώματά του και τις νομικές υποχρεώσεις των κρατών. Η βασική αρχή του είναι η μη-επαναπροώθηση σύμφωνα, με την οποία ο πρόσφυγας δεν πρέπει να επιστρέφεται σε χώρα όπου απειλείται η ζωή του
- Συνθήκης του Μάαστριχτ, η οποία υπογράφηκε το 1992 και τέθηκε σε ισχύ το 1993, υπογράμμισε ότι τα ζητήματα ασύλου και μεταναστευτικής πολιτικής είναι αρκετά σημαντικά για την αποτελεσματική πορεία της ΕΕ εις βάθος χρόνου. Επίσης, υπογράμμισε το γεγονός ότι η Ένωση δεσμεύεται μέσω της κοινής δράσης της να δημιουργήσει τα πλαίσια μιας κοινοτικής επικράτειας όπου θα εξασφαλίζουν την ελευθερία, ασφάλεια και δικαιοσύνη για όλους τους πολίτες της.
- Συνθήκης του Άμστερνταμ , η οποία εγκρίθηκε τον Ιούνιο του 1997 και τέθηκε σε ισχύ το 1999 και έδωσε μια νέα ώθηση στην κοινοτικοποίηση της μεταναστευτικής πολιτικής της ΕΕ. Διατηρώντας το υπάρχον πλαίσιο, στα πλαίσια του οποίου τα ΚΜ και τα κοινοτικά όργανα ασκούν τη διακριτική εξουσία και αρμοδιότητά τους και προχώρησε στην εναρμόνιση των πολιτικών μετανάστευσης.
- Συμβουλίου στο Τάμπερε της Φιλανδίας, το οποίο πραγματοποιήθηκε το 1999 και έθεσε τις βασικές αρχές της μεταναστευτικής πολιτικής, δηλαδή τη συνεργασία με τις χώρες προέλευσης μεταναστών, ανάπτυξη κοινού ευρωπαϊκού συστήματος απόδοσης ασύλου, τη δίκαιη μεταχείριση των υπηκόων τρίτων χωρών και τη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο προχώρησε στην υιοθέτηση της απόφασης της διεύρυνσης των αξόνων της μεταναστευτικής πολιτικής, συμπεριλαμβάνοντας ζητήματα που άπτονται στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
- Χάρτη των Θεμελιωδών δικαιωμάτων της ΕΕ, ο οποίος υιοθετήθηκε το 2000 στην σύνοδο κορυφής της Νίκαιας, καταγράφοντας τα θεμελιώδη δικαιώματα των Ευρωπαίων πολιτών αλλά και όσων ατόμων διαμένουν νόμιμα στην ευρωπαϊκή επικράτεια. Παράλληλα, στον χάρτη γίνεται λόγος περί δικαιωμάτων όπως η ανθρώπινη αξιοπρέπεια (άρθρο 1), καθώς και για την απαγόρευση των βασανιστηρίων (άρθρο 5). Ακόμη, κάνει λόγο για το δικαίωμα ασύλου (άρθρο 18) και την προστασία σε περίπτωση απομάκρυνσης ή απέλασης του ατόμου (άρθρο 19)[2].
- Προγράμματος της Χάγης του 2004 που επικεντρώθηκε στον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, με έμφαση στη διαμόρφωση ενός κοινού ευρωπαϊκού συστήματος ασύλου, καθώς και μιας πιο συντονισμένης διαχείρισης της μετανάστευσης. Επίσης, πλέον τα θέματα της μετανάστευσης άπτονται ζητημάτων εξωτερική πολιτικής (σε αντίθεση με τη Συνθήκη του Μάαστριχτ).
- Συνθήκη Λισαβόνας του 2007, η οποία υπογραμμίζει ότι η ΕΕ έχει την αρμοδιότητα να καθορίζει τις προϋποθέσεις εισόδου και διαμονής των υπηκόων τρίτων χωρών που εισέρχονται με νόμιμο τρόπο στο ΚΜ. Στο πλαίσιο αυτό τα ΚΜ διατηρούν το δικαίωμα να καθορίζουν τον επιτρεπόμενο αριθμό υπηκόων τρίτων χωρών που εισέρχονται στο έδαφός τους για αναζήτηση εργασίας.
- Ευρωπαϊκού Συμφώνου για την Μετανάστευση και το Άσυλο το οποίο εγκρίθηκε από το Συμβούλιο Βρυξελλών το 2008 με βασικές αρχές αυτές τις:
Οργάνωση της νόμιμης μετανάστευσης
Καταπολέμηση της παράτυπης μετανάστευσης
Ενίσχυση των μέτρων φύλαξης των συνόρων και συγκρότησης της ΕΕ ως χώρας ασύλου
Μοντέλα Ένταξης
Προκειμένου να γίνει κατανοητή η έννοια των πολιτικών που σχετίζονται με την μετανάστευση θα πρέπει να διεξαχθεί μια σαφής διάκριση μεταξύ των «πολιτικών μετανάστευσης (immigration Policy)» και των «μεταναστευτικών πολιτικών(immigrant policy)». Όσον αφορά τις πρώτες, αφορούν τις στρατηγικές των χωρών οι οποίες στοχεύουν στον έλεγχο των μεταναστευτικών ροών και την αναζήτηση των αιτιών μετανάστευσής τους. Στη δεύτερη περίπτωση, οι «μεταναστευτικές πολιτικές» στοχεύουν:
- Στην ενασχόληση με τις επιπτώσεις της εγκατάστασης των μεταναστών στην κοινωνία υποδοχής.
- Στην ενίσχυση του επιπέδου συμμετοχής των μεταναστών στην κοινωνία.
Και οι δύο έννοιες ωστόσο συνδέονται άρρηκτα με την ενταξιακή πολιτική, η οποία αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της κοινωνικής πολιτικής που ασκούν τα ΚΜ. Στη βάση των παραπάνω, εντοπίζονται διαφοροποιημένα μοντέλα ένταξης τα οποία διαμορφώθηκαν εις βάθος χρόνου και αποτέλεσαν τη κορωνίδα της ενταξιακής πολιτικής.
1. Αφομοιωτικό μοντέλο
Κυριάρχησε κυρίως τη δεκαετία του 1960 με κυριότερα χαρακτηριστικά την «ανυπαρξία των εθνικών χαρακτηριστικών» των μεταναστευτικών ομάδων και την πλήρη αποδοχή των πολιτισμικών προτύπων της κοινωνίας υποδοχής[3]. Παράλληλα, το αφομοιωτικό μοντέλο διακρίνεται στις παρακάτω κατηγορίες[4]:
- Κλασική αφομοίωση: Αναφέρεται σε μια σταδιακή διαδικασία προσαρμογής και απορρόφησης του μετανάστη στην κοινωνία υποδοχής. Η θεωρία αυτή εστιάζει στην υπόθεση εργασίας ότι οι ομάδες με την πάροδο του χρόνου ενοποιούνται με τον γηγενή πληθυσμό τόσο ως προς τα πολιτισμικά χαρακτηριστικά τους όσο και προς την υιοθέτηση των αξιών και συμπεριφορών τους.
- Τμηματική αφομοίωση: Η δεύτερη τεχνική εστιάζει στην ενταξιακή διαδικασία, ως αναπόσπαστο κομμάτι της ελευθερίας επιλογής. Κατά την ενταξιακή διαδικασία, αρκετά άτομα δύναται να ακολουθήσουν διαφορετική πορεία από το κοινωνικό σύνολο, βάσει των ήδη υπαρχουσών εμπειριών τους και της υπάρχουσας κοινωνικοοικονομικής τους κατάστασης.
- Φυλετική/εθνοτική αφομοίωση: Η συγκεκριμένη προσέγγιση υπογραμμίζει το γεγονός ότι η αυξανόμενη γνώση της γλώσσας της χώρας υποδοχής και διαμονής δεν οδηγεί κατ’ ανάγκη σε απόλυτη εξοικείωση με τον πολιτισμό και τα έθιμά της, ούτε προκαλεί ανοδική κινητικότητα.
2. Πολυπολιτισμικό μοντέλο
Σε αντιδιαστολή με την έννοια του «αφομοιωτικού» μοντέλου, η συγκεκριμένη θεώρηση διακρίνει την ύπαρξη μιας διπλής κατεύθυνσης κατά την οποία οι «νόμιμοι/ες ΥΤΧ» και η κοινωνία υποδοχής προσαρμόζουν τα προσωπικά τους χαρακτηριστικά ως αποτέλεσμα της σχέσης αλληλεπίδρασης με τη χώρα υποδοχής. Η κουλτούρα αποτελεί έναν τρόπο κατηγοριοποίησης των ανθρώπων βάσει των διαφορών τους, όσον αφορά τις πεποιθήσεις, τις πρακτικές και τις συνήθειες τους. Με την υιοθέτηση ενός πολυπολιτισμικού τρόπου ενσωμάτωσης αναπτύσσεται το δικαίωμα στη πολυπολιτισμική διαφορά . Μέσα σε αυτό το πλαίσιο επιτάσσεται η ανάγκη ανάπτυξης ενός πλουραλισμού που να προσφέρει αυτοσεβασμό και εκτίμηση των διαφορών[5].
3. Μοντέλο Διαφορικού αποκλεισμού
Το συγκεκριμένο μοντέλο κυριάρχησε στην Ευρώπη, ως ένας συνδυασμός του πολυπολιτισμικού και αφομοιωτικού μοντέλου από το 1980 και ύστερα. Η προσέγγιση αυτή αποδίδει προτεραιότητα στην αγορά εργασίας με ταυτόχρονη προστασία των μεταναστευτικών πληθυσμών μέσω της παροχής κοινωνικών δικαιωμάτων, αποκλείοντάς τους από την ιδιότητα του πολίτη[6]. Η ιδιότητα των μεταναστών ως μη οικεία άτομα της κοινωνίας υποδοχής και η διαφορετικότητά τους εδράζεται και δικαιολογείται βάσει αυτής της προσέγγισης στα εξωτερικά γνωρίσματα και τις συνθήκες διαβίωσής τους[7]. Κατά συνέπεια η απόρριψη των μεταναστών προέρχεται από την καλλιέργεια του αποκλεισμού, ο οποίος ορίζεται ως η «απομάκρυνση δια της βίας μιας ομάδας από το κύριο πληθυσμό και ρεύμα της κοινωνίας».
Χρηματοδοτικά εργαλεία
Στα πλαίσια της μεταναστευτικής κρίσης που ξέσπασε το 2015, η Ευρωπαϊκή Ένωση αύξησε σημαντικά τη χρηματοδότησή της για τις πολιτικές μετανάστευσης, ασύλου και ένταξης λόγω της αυξημένης εισροής αιτούντων άσυλο. Η απότομη αύξηση του αριθμού των αιτούντων άσυλο δημιούργησε σημαντικές προκλήσεις σε πολιτικό επίπεδο, στον έλεγχο των συνόρων, καθώς επίσης στις οικονομικές συνθήκες σε πολλές χώρες της ΕΕ, ενώ έχει επιβάλει αλλαγές στις εθνικές και ευρωπαϊκές πολιτικές, θεσμούς και εργαλεία που συνδέονται με τη μετανάστευση. Ως απάντηση στις παραπάνω προκλήσεις ήρθε η αύξηση της χρηματοδότησης της ΕΕ σε θέματα που συνδέονται με τη μετανάστευση και την αντιμετώπιση των προσφυγικών ροών και αιτητών ασύλου. Βάσει των παραπάνω, αναφέρουμε τα παρακάτω χρηματοδοτικά εργαλεία:
1. Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης-AMIF
Προκειμένου να συμβάλλει στην ανάπτυξη μιας κοινής Ευρωπαϊκής πολιτικής σχετικά με το άσυλο και τη μετανάστευση και στην ενίσχυση του χώρου ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης υπό το πρίσμα της εφαρμογής των αρχών της αλληλεγγύης και του επιμερισμού των αρμοδιοτήτων μεταξύ των κρατών μελών και της συνεργασίας με τρίτες χώρες, δημιουργήθηκε το Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ολοκλήρωσης (AMIF). Στόχος του Ταμείου είναι η υποστήριξη δράσεων που συμβάλλουν στην αποτελεσματική διαχείριση των μεταναστευτικών ροών και στην εφαρμογή, την ενίσχυση και την ανάπτυξη μιας κοινής προσέγγισης της Ένωσης στον τομέα του ασύλου και της μετανάστευσης. Οι επιμέρους στόχοι του AMIF είναι[8]:
- Ενίσχυση και ανάπτυξη της δημιουργίας του Κοινού Ευρωπαϊκού Συστήματος Ασύλου (Common European Asylum System-CEAS)
- Στήριξη της νόμιμης μετανάστευσης στα κράτη μέλη σύμφωνα με τις οικονομικές και κοινωνικές ανάγκες τους και την προώθηση της αποτελεσματικής ένταξης των υπηκόων τρίτων χωρών
- Ενίσχυση δίκαιων και αποτελεσματικών στρατηγικών επιστροφής με σκοπό την αντιμετώπιση της παράτυπης μετανάστευσης
- Αύξηση της αλληλεγγύης και της κατανομής των ευθυνών μεταξύ των κρατών μελών, με ιδιαίτερη έμφαση στα περισσότερα κράτη μέλη που επηρεάζονται από τις ροές μετανάστευσης και ασύλου
Το Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης (AMIF) αποτελεί ένα από τα χρηματοδοτικά εργαλεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το οποίο δημιουργήθηκε για την προγραμματική περίοδο 2014-2020, με συνολικό ποσό 3,137 δισ. ευρώ συνολικά για επτά έτη.
2. Ανθρωπιστική βοήθεια έκτακτης ανάγκης (Emergency support within the EU)
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μπορεί να χρηματοδοτήσει δράσεις υποστήριξης έκτακτης ανάγκης για την αντιμετώπιση καταστροφών εξαιρετικής κλίμακας εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η χρηματοδότηση αυτή πραγματοποιείται βάσει του Kκανονισμού (ΕΕ) 2016/369 του Συμβουλίου από τον Μάρτιο του 2016. Ο μηχανισμός υποστήριξης έκτακτης ανάγκης μπορεί να ενεργοποιηθεί ως απάντηση σε άλλες κρίσεις ή καταστροφές με σοβαρές συνέπειες στην ανθρωπότητα, όπως τα πυρηνικά ατυχήματα, οι τρομοκρατικές επιθέσεις και επιδημίες. Η παροχή αυτής της συνδρομής αποφασίζεται συλλογικά από τα κράτη μέλη στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Η ανθρωπιστική βοήθεια έκτακτης ανάγκης μπορεί να παρασχεθεί, σε στενό συντονισμό με τα κράτη μέλη της ΕΕ, στα πιο ευάλωτα θύματα καταστροφών μέσω έργων που διεξάγονται επί τόπου από τις οργανώσεις ανθρωπιστικών εταίρων της ΕΕ[9].
Οι επιμέρους στόχοι του εργαλείου είναι:
- Επισιτιστική βοήθεια
- Καταφύγιο/στέγαση
- Υγειονομική περίθαλψη, συμπεριλαμβανομένης της ψυχοκοινωνικής υποστήριξης
- Νερό, αποχέτευση και υγιεινή
- Προστασία
- Εκπαιδευτικές υπηρεσίες κατάλληλες για το έκτακτο πλαίσιο.
Η πρώτη ενεργοποίηση του εργαλείου διεξήχθη στις 16 Μαρτίου 2016 για την τρέχουσα εισροή προσφύγων και μεταναστών στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Προτάθηκε να διατεθούν συνολικά 700 εκατ. ευρώ σε διαφορετικές δόσεις μεταξύ 2016 και 2018.
3. Ταμείο Εσωτερικής Ασφάλειας- Internal Security Fund (ISF)
Το Ταμείο Εσωτερικής Ασφάλειας (ISF) δημιουργήθηκε για την περίοδο 2014-2020, με συνολικό ποσό 3,8 δισ. ευρώ συνολικά για επτά έτη. Το Ταμείο έχει ως κεντρική στόχευση την εφαρμογή της στρατηγικής για την εσωτερική ασφάλεια, τη συνεργασία στον τομέα της επιβολής του νόμου και τη διαχείριση των κινδύνων στα εξωτερικά σύνορα της Ένωσης. Το Ταμείο Εσωτερικής Ασφάλειας αποτελείται από δύο υποεργαλεία:[10]:
- Ταμείο Εσωτερικής Ασφάλειας – Τομέας Αστυνομικής Συνεργασίας (Internal Security Fund – Police )
Ο βασικός σκοπός του Ταμείου Εσωτερικής Ασφάλειας – Τομέας Αστυνομικής Συνεργασίας έχει ως στόχο τη διασφάλιση ενός υψηλού επιπέδου ασφάλειας στην ΕΕ. Στο πλαίσιο αυτού του γενικού στόχου, οι δραστηριότητες του αφορούν την επίτευξη της καταπολέμησης του διασυνοριακού και οργανωμένου εγκλήματος, συμπεριλαμβανομένης της τρομοκρατίας, καθώς και την ενίσχυση του συντονισμού και της συνεργασίας μεταξύ των αρχών επιβολής του νόμου και άλλων εθνικών αρχών των κρατών μελών της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της EUROPOL και άλλων σχετικών οργάνων της ΕΕ. Παράλληλα, στόχος του συγκεκριμένου υποταμείου είναι η διαχείριση κινδύνων και κρίσεων μέσω της ενίσχυσης της ικανότητας των κρατών μελών και της Ένωσης να διαχειρίζονται αποτελεσματικά τους κινδύνους και τις κρίσεις που συνδέονται με την ασφάλεια και την προετοιμασία για την προστασία των ανθρώπων και των υποδομών ζωτικής σημασίας από τρομοκρατικές επιθέσεις και άλλα περιστατικά που σχετίζονται με την ασφάλεια.
- Ταμείο Εσωτερικής Ασφάλειας – Τομέας Σύνορα & Θεωρήσεις (Internal Security Fund – Borders and Visa)
Ο κύριος στόχος του προγράμματος είναι η συμβολή του στην εξασφάλιση υψηλού επιπέδου ασφάλειας μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, διευκολύνοντας παράλληλα τα νόμιμα ταξίδια. Ο στόχος αυτός επιτυγχάνεται με τη στήριξη του Ταμείου Εσωτερικής Ασφάλειας – Τομέας Σύνορα & Θεωρήσεις σε δράσεις που αποσκοπούν στην επίτευξη των ακόλουθων ειδικών στόχων[11]:
- Θεωρήσεις – Visa: Η αποτελεσματική επεξεργασία των θεωρήσεων Σένγκεν υποστηρίζοντας μια κοινή πολιτική θεωρήσεων, αποσκοπεί στη διευκόλυνση της νόμιμης μετακίνησης προς την ΕΕ, στην παροχή υψηλής ποιότητας υπηρεσιών στους αιτούντες θεώρηση, καθώς και στην εξασφάλιση της ίσης μεταχείρισης των υπηκόων τρίτων χωρών.
- Σύνορα : Η επίτευξη ενός υψηλού επιπέδου ελέγχου των εξωτερικών συνόρων με την ενίσχυση της ολοκληρωμένης διαχείρισης των συνόρων και την εναρμόνιση των μέτρων διαχείρισης των συνόρων εντός της Ένωσης.
Για την περίοδο 2014-20, διατέθηκαν 2,76 δισ. ευρώ για δράσεις χρηματοδότησης στο πλαίσιο του Ταμείου Εσωτερικής Ασφάλειας – Τομέας Σύνορα & Θεωρήσεις.
4. Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ)
Το ΕΤΠΑ εστιάζει τις επενδύσεις του σε αρκετούς βασικούς τομείς προτεραιότητας, όπως οι παρακάτω:
- Έρευνα και καινοτομία,
- ψηφιακό θεματολόγιο,
- στήριξη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ),
- οικονομία με μειωμένη χρήση άνθρακα
Οι πόροι του ΕΤΠΑ κατανέμονται σε αυτές τις προτεραιότητες θα είναι ανάλογα με την κατηγορία της περιφέρειας. Στις πιο ανεπτυγμένες περιφέρειες, τουλάχιστον το 80 % της χρηματοδότησης μπορεί να επικεντρωθεί σε δυο, το λιγότερο, από αυτές τις προτεραιότητες. Όσον αφορά την νέα προγραμματική περίοδο 2021-2027, έχει προταθεί το συγκεκριμένο ταμείο να επικεντρωθεί σε[1]:
- ενίσχυση της αποτελεσματικότητας των αγορών εργασίας και της πρόσβασης στην απασχόληση
- εργασία μέσω της ανάπτυξης κοινωνικής καινοτομίας και υποδομών
- ενίσχυση της πρόσβασης σε υπηρεσίες χωρίς αποκλεισμούς και ποιότητας στην εκπαίδευση, την κατάρτιση και δια βίου μάθηση μέσω της ανάπτυξης υποδομών
- μείωση των κοινωνικών αποκλεισμών των ευπαθών ομάδων
- στη φροντίδα των μεταναστών μέσω ολοκληρωμένων μέτρων στήριξης κοινωνικών υπηρεσιών
[1] Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2016. Ευρώπη χωρίς σύνορα: Ο χώρος Σένγκεν. [online] Διαθέσιμο σε: http://publications.europa.eu/resource/cellar/09fcf41f-ffc4-472a-a573-b46f0b34119e.0021.01/DOC_1
[2] EUR-Lex, (2016). Χάρτης θεμελιωδών δικαιωμάτων. [online] Available at: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?uri=LEGISSUM%3Al33501
[3] Παύλου, Χ. (2015). Ο Διαπολιτισμικός λόγος σε επίπεδο εκπαιδευτικής πολιτικής στην Ελλάδα, Μεγάλη Βρετανία, Δανία. Συγκριτική Προσέγγιση. Διπλωματική εργασία. Πανεπιστήμιο Αιγαίου
[4] Γκουτίκα, Σ.(2011).Το ζήτημα της ένταξης των μεταναστών στις σύγχρονες δημοκρατίες: η περίπτωση της Ελλάδας. Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
[5] Berry, J. W. (1997), Immigration, Acculturation and Adaptation, “Applied Psychology An International Review, vol. 46, pp 5-34. And Berry, J.W & Sam, D. L. (1996), Acculturation and Adaptation in Berry. In J. W. et. al (ed.), Handbook of Cross-cultural psychology: Social Behavior and Applications, Boston MA: Allyn and Bacon
[6] Γκουτίκα, Σ.(2011). «Το ζήτημα της ένταξης των μεταναστών στις σύγχρονες δημοκρατίες: η περίπτωση της Ελλάδας». Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
[7] Sole, C. (2204). Immigration Policies in Southern Europe. Journal of Ethnic Migration Studies, Vol.30, No 6, 1209-1221
[8] European Commission, Asylum, Migration and Integration Fund (AMIF), [online], Available at: https://ec.europa.eu/home-affairs/financing/fundings/migration-asylum-borders/asylum-migration-integration-fund_en
[9] EUROPEAN CIVIL PROTECTION AND HUMANITARIAN AID OPERATIONS, Available at: https://ec.europa.eu/echo/what-we-do/humanitarian-aid/emergency-support-within-eu_en
[10] Internal Security Fund – Police, [Online] Available at: https://ec.europa.eu/home-affairs/financing/fundings/security-and-safeguarding-liberties/internal-security-fund-police_en
[11] Internal Security Fund- Borders and Visa, [Online] Available at: https://ec.europa.eu/home-affairs/financing/fundings/security-and-safeguarding-liberties/internal-security-fund-borders_en
[12] RESOMA, 2020. Making the most EU Funds to support a comprehensive approach to migrant integration. [online]. Available at: https://www.migpolgroup.com/wp-content/uploads/2020/02/POB-Comprehensive-Integration.pdf
3. Ανάλυση υφιστάμενου πλαισίου ένταξης σε ΕΕ και Κυπριακή Δημοκρατία
3.1 Μεταναστευτικές ροές στην ΕΕ και η νέα χρηματοδοτική περίοδος
Σύμφωνα με στοιχεία του ΔΟΜ[1], στην ΕΕ υπολογίζεται ότι οι μεταναστευτικές ροές μέσω θαλάσσης έφτασαν τις 26.233 μέχρι τον Ιούλιο του 2020. Παρατηρείται ότι οι μεταναστευτικές ροές ωστόσο κρατήθηκαν σε ένα σχετικά ίδιο επίπεδο από το 2018 μέχρι σήμερα, με εξαίρεση το 2016. Το Επιχειρησιακό σχέδιο της ΕΕ, ήταν αποτελεσματικό ως προς τους στόχους του και την γενικότερη σκόπευσή του.
Η πιθανότητα νέας έξαρσης των μεταναστευτικών ροών στην ΕΕ, μετέβαλε τα δεδομένα της χρηματοδότησης, με αποτέλεσμα να συγκροτηθεί μια νέα πιο ολιστική προσπάθεια απεικόνισης των αναγκών της νέας προγραμματικής περιόδου. Πιο συγκεκριμένα, η νέα περίοδος 2021-2027 τονίζει ότι το κύκλωμα μετανάστευσης θα χωριστεί σε δύο επίπεδα, ώστε να υπάρξει μια πιο ολιστική προσέγγιση για το μεταναστευτικό ζήτημα. Έτσι, ισχύει ότι στο πρώτο επίπεδο το Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης λαμβάνει τρέχοντα ρόλο, στα κέντρα υποδοχής μεταναστών.
3.2 Εισαγωγικές Παρατηρήσεις
Για τη διαμόρφωση των Αξόνων Παρέμβασης, μελετήθηκαν οι μεταναστευτικές και προσφυγικές ροές της ΚΔ, αλλά και του βαθμού ένταξής τους στην τοπική Κυπριακή κοινωνία, μέσα από την παράθεση στατιστικών στοιχείων που αφορούν τα παρακάτω:
- Την εργασιακή αποκατάσταση των μεταναστών και λοιπών ομάδων στη χώρα διαμονής
- Την μέτρηση του δείκτη ανάπτυξης των μεταναστών στη χώρα διαμονής[1]
- Την ικανοποίησή τους από την εργασιακή αποκατάστασή τους
- Το ποσοστό υγειονομικής τους κάλυψης
- Το ποσοστό στεγαστικής κάλυψής τους.
Η ανάλυση της στατιστικής πληροφορίας θα δώσει περαιτέρω πληροφορίες για τις ελλείψεις που εντοπίζονται στην ΚΔ, ώστε να διαμορφωθεί ένα κοινό πλαίσιο αναφοράς, το οποίο θα εξηγήσει σε τεχνικό επίπεδο την αναγκαιότητα των δράσεων και συγκεκριμένων υποέργων.
Για την παρουσίαση και διερεύνηση των στατιστικών στοιχείων στην Κ.Δ, λήφθηκαν υπόψη κυρίως τα στοιχεία των Δημόσιων Υπηρεσιών, όσο και η έρευνα της Ύπατης Αρμοστείας σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Κύπρου[2]. Η έρευνα αφορούσε τις αντιλήψεις του πληθυσμού για τους πρόσφυγες και μετανάστες. Παρά το γεγονός ότι η προκατάληψη και οι στάσεις σε σχέση με τις ομάδες αυτές είχαν βελτιωθεί στο τέλος του 2018 σε σχέση με το 2015, εν μέσω οικονομικής κρίσης, είχε αρχίσει ήδη να διαφαίνεται στο δημόσιο διάλογο η συστηματική καλλιέργεια ενός λόγου φοβικού για τον αριθμό μεταναστών (συνήθως υπονοώντας πρόσφυγες) στην Κύπρο. Παράλληλα, χρησιμοποιήθηκαν στοιχεία από την έρευνα του 2018 του Πανεπιστημίου Λευκωσίας, καθώς αναφέρθηκε στον τρόπο διαβίωσης των ομάδων-στόχου[3].
[1] Ακολουθεί ο ορισμός παρακάτω
[2] UNCHR Cyprus. (2019). “What are Cypriots’ perceptions about refugees and migrants? Survey results presented today”. Available at: https://www.unhcr.org/cy/2019/03/08/what-are-cypriots-perceptions-about-refugees-and-migrants/
[3] Living Conditions of Asylum Seekers Report, University Of Nicosia, Published by UNCHR in 2018
3.3 Δείκτης Ανθρώπινης Ανάπτυξης στην ΚΔ
Για την παρακολούθηση του επιπέδου ευημερίας των μεταναστών στην ΚΔ, ο Δείκτης Ανθρώπινης Ανάπτυξης (ΔΑΑ), (Αγγλ. Human Development Index, HDI) είναι εκείνος ο στατιστικός δείκτης ο οποίος χρησιμοποιείται ώστε να κατατάσσει τις χώρες με βάση την «ανθρώπινη ανάπτυξη» και κατασκευάζεται με βάση τρεις επί μέρους δείκτες οι οποίοι σχετίζονται με το προσδόκιμο ζωής, τον βαθμό εκπαίδευσης και την ποιότητα ζωής. Βάσει του ΔΑΑ, ένα κράτος μπορεί να χαρακτηριστεί ως μη ανεπτυγμένο και αναπτυσσόμενο. Ο ΔΑΑ μετράει τα επιτεύγματα μιας χώρας στις τρεις βασικές συνιστώσες της ανθρώπινης ανάπτυξης:
- Μια μεγάλη και υγιή ζωή, όπως χαρακτηρίζεται από το προσδόκιμο ζωής στην γέννηση
- Γνώση και μόρφωση, όπως χαρακτηρίζεται από το ποσοστό αναλφαβητισμού και το αναμενόμενο βαθμό εκπαίδευσης
- Μια ευπρεπή ποιότητα ζωής, όπως χαρακτηρίζεται από το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) κατά κεφαλήν και την αγοραστική ισότιμη δύναμη.
Κάθε χρόνο, τα μέλη του ΟΗΕ καταχωρούνται και κατατάσσονται σε κατάλογο χωρών με βάση τον Δείκτη Ανθρώπινης Ανάπτυξης, στην έκθεση για την Ανθρώπινη Ανάπτυξη του Προγράμματος Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών. Σύμφωνα με την παραπάνω έκθεση, που δημοσιοποιήθηκε το 2019 και δημιουργήθηκε με βάση τις εκτιμήσεις για το έτος 2018, η Κύπρος άγγιξε το 0,873, 31η θέση σε σχέση με τις υπόλοιπες 189 χώρες [1]. Με βάση αυτές τις μετρήσεις, η Κύπρος κατατάσσεται σε πολύ υψηλή ανθρώπινη ανάπτυξη, λαμβάνοντας μια θέση μεταξύ των ανεπτυγμένων χωρών.
Παρ’ όλα αυτά, τα παραπάνω στοιχεία αναφέρονται συνολικά στον γενικό πληθυσμό της Κύπρου, χωρίς να γίνεται ιδιαίτερη μνεία στην κατάσταση των μεταναστών. Παράλληλα, υπάρχει μία έλλειψη λεπτομερών στοιχείων αναφορικά με την ποιότητα ζωής των μεταναστών στην Κύπρο με όρους ΑΕΠ και ισότιμης αγοραστικής δύναμης αλλά και μία μεγάλη δυσκολία να υπολογιστεί το προσδόκιμο ζωής μίας ομάδας ανθρώπων προερχόμενων από διαφορετικές χώρες με διαφορετικό προσδόκιμο ζωής η κάθε μία. Ακόμη και αν επιχειρούσαμε κάτι τέτοιο θα έπρεπε να συνυπολογίσουμε τα δεδομένα όχι μόνο της χρονιάς που γεννήθηκαν αλλά και που άφησαν τον τόπο τους και να λάβουμε υπόψη μας όλη τη διαδρομή που ακολούθησαν μέχρι να καταλήξουν στην Κύπρο, καθώς το προσδόκιμο ζωής διαφοροποιείται από χώρα σε χώρα και από περιοχή σε περιοχή.
[1] Inequalities in Human Development in the 21st Century, [Online]. Available at: http://hdr.undp.org/sites/all/themes/hdr_theme/country-notes/CYP.pdf
3.4 Ερμηνεία των μεταναστευτικών τάσεων στην ΚΔ
Βάσει των τελευταίων στοιχείων της EUROSTAT[1], οι μεταναστευτικές ροές στην ΚΔ αυξήθηκαν από το 2014 και ύστερα. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι υψηλά ποσοστά μεταναστευτικών ροών στην ΚΔ σημειώθηκαν στις αρχές του 2000, όπου υπάρχει έντονη οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη του κράτους και αρκετό εν δυνάμει εργατικό δυναμικό μετανάστευσε προς την Κύπρο με σκοπό την άμεση εργασιακή αποκατάστασή του.
Στη βάση αυτή το Διάγραμμα 1: Μεταναστευτικές Ροές στην ΚΔ απεικονίζει την ποσότητα των ροών ανά έτος, μέχρι και το 2018.
Χαμηλά ποσοστά παρατηρούνται μετά την υιοθέτηση του Εθνικού Σχεδίου Δράσης το 2010-2012, κυρίως ίσως λόγω της οικονομικής κρίσης που επικράτησε στην Νότια ΕΕ εκείνη την περίοδο, καθιστώντας την Κύπρο ως όχι έναν ελκυστικό τόπο εγκατάστασης. Μετά το ξέσπασμα της προσφυγικής κρίσης το 2015, καθώς και της γενικότερης ανόδου των μεταναστευτικών ροών στην ΕΕ, ξεκίνησε να εντείνεται το ζήτημα αντιμετώπισης των αυξημένων ροών στην ΚΔ. Φτάνοντας το 2018, η Κύπρος αγγίζει το μέχρι τώρα μεγαλύτερο ποσοστό της, 23,442 άτομα σε απόλυτες τιμές, γεγονός που αναδεικνύει την άμεση ανάγκη διευθέτησης του ζητήματος, όπως διαφαίνεται στο Διάγραμμα 2: Μεταναστευτευτικές ροές βάσει φύλου στην ΚΔ
Όσον αφορά τους αιτούντες ασύλου, χρησιμοποιούμε τα διαθέσιμα στοιχεία της Υπηρεσίας Ασύλου για το 2019[2], όπου παρατηρείται ότι υπάρχει μεγάλο μέρος των αιτητών που εκκρεμούν οι υποθέσεις τους, ενώ σχετκά μικρό μέρος αρνητικών αποφάσεων (2053). Στο Διάγραμμα 3: Στατιστικά στοιχεία Υπ. Ασύλου 2019 παρατηρείται ότι η πλειοψηφία των στοιχείων αφορούν εκκρεμείς υποθέσεις προς εξέταση.
Παράλληλα, μας ενδιαφέρει να ερευνήσουμε τις χώρες προέλευσης των αιτούντων/ριών ασύλου, καθώς ενδεχομένως θα παρατηρηθεί ότι υφίσταται ετερογένεια, γεγονός που θα επηρεάσει τις δράσεις ως προς το σύστημα πληροφορίας που θα δημιουργηθεί. Στο Διάγραμμα 4: Χώρες Προέλευσης Αιτητών/τριών Ασύλου 2019 παρατηρούμε ότι η πλειοψηφία προέρχεται από το Πακιστάν, το Καμερούν και την Συρία.
Πιο συγκεκριμένα, βάσει των τελευταίων στοιχείων του Τμήματος Αρχείου, Πληθυσμού και Μετανάστευσης για το 2019 (Πίνακας 1: Στοιχεία αδειών) ισχύει ότι η ενιαία άδεια χορηγήθηκε βάσει του Άρθρου 15 της Οδηγίας 2011/98 της ΕΕ παρατηρούμε ότι η πρώτη άδεια των 6 έως 12 μήνες είναι η πιο συχνή χορήγηση άδειας και συνήθως πραγματοποιείται για λόγους που αφορούν την εκπαίδευση των ατόμων που διέρχονται στη χώρα.
| Type of permit | Length of validity | Main Reason | ||||
| Total | Family | Education | Occupation | Other | ||
| First Permit |
Total | 15222 | 368 | 4341 | 10505 | 8 |
| 3 –< 6 months | 2703 | 67 | 822 | 1814 | 0 | |
| 6 –< 12 months | 6264 | 197 | 3507 | 2554 | 6 | |
| >12 months | 6255 | 104 | 12 | 6137 | 2 | |
| Renewed | Total | 18475 | 1380 | 4146 | 12899 | 50 |
| 3 –< 6 months | 970 | 46 | 201 | 721 | 2 | |
| 6 –< 12 months | 8307 | 771 | 3865 | 3630 | 41 | |
| >12 months | 9198 | 563 | 80 | 8548 | 7 | |
Σε δεύτερο επίπεδο συνδέεται με την εργασιακή αποκατάσταση των ατόμων και σε τρίτο επίπεδο με κάποιο λόγο οικογενειακής επανένωσης. Για την άδεια που χορηγείται μεταξύ 3 έως 6 μηνών παρατηρείται αντίθετα να δίνεται περισσότερο σε άτομα που αναζητούν εργασία παρά εκπαίδευση. Στην περίπτωση ανανέωσης των αδειών παρατηρείται, περισσότερο να δίνεται σε άτομα που μπορούν να τη δικαιολογήσουν για λόγους εργασιακής αποκατάστασης.
Στη συνέχεια παρατηρείται ότι με την πάροδο του χρόνου όχι μόνο αυξάνονται οι ροές αλλά και υπάρχουν σχετικά ίδια επίπεδα μετανάστευσης όσον αφορά τους άντρες και γυναίκες. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να διαμορφωθούν πολιτικές που να μην αποκλείουν κοινωνικά τις γυναίκες από τον εργασιακό στίβο[2]. Πιο συγκεκριμένα θα προχωρήσουμε στην ανάλυση των μεταναστευτικών ροών βάσει ηλικιακών ομάδων και φύλου οι οποίες χρειάζονται να απορροφηθούν άμεσα από την ΚΔ, ως εν δυνάμει εργατικό δυναμικό[4]:
I. Ηλικιακή Ομάδα 15-17 ετών
Όπως παρατηρείται στο Διάγραμμα 5: Μεταναστευτικές ροές ανά φύλο και ηλικία (15-17 ετών το 2018), το 2018 στην ΚΔ η πλειοψηφούσα ηλικιακή ομάδα είναι στις ηλικίες των 17 ετών. Πολύ ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι οι γυναίκες είναι σε όλες τις ηλικίες οι πολυπληθέστερες, γεγονός που οδηγεί στο συμπέρασμα ότι θα πρέπει να διαμορφωθούν δράσεις που θα τις ενσωματώνουν στην Κυπριακή κοινωνία. Παράλληλα, το ποσοστό γενικά αυτών των ηλικιών είναι αρκετά υψηλό, γεγονός που αναδεικνύει τη διαμόρφωση δράσεων στα πλαίσια ενίσχυσης της διαπολιτισμικής ταυτότητας των σχολείων και ύστερα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Πιο αναλυτικά, οι γυναίκες αποτελούν:
- Τις 134 όντας 15 ετών
- Τις 181 όντας 16 ετών
II. Ηλικιακή Ομάδα 20-24 ετών
Το ίδιο φαινόμενο παρατηρείται και στην ηλικιακή ομάδα των 20-24 ετών όπου οι γυναίκες είναι περισσότερες βάσει Διαγράμματος 6: Μεταναστευτικές ροές ανά φύλο (20-24 ετών το 2018). Αναλυτικά, παρατηρείται ότι:
- Εντοπίζονται 415 γυναίκες ηλικίας 20 ετών το 2018
- Εντοπίζονται 473 γυναίκες ηλικίας 21 ετών το 2018
- Εντοπίζονται 517 γυναίκες ηλικίας 22 ετών το 2018
- Εντοπίζονται 541 γυναίκες ηλικίας 23 ετών
- Εντοπίζονται 548 γυναίκες ηλικίας 24 ετών
Επίσης θα πρέπει να δώσουμε έμφαση στο γεγονός ότι η ηλικιακή ομάδα των 24 ετών είναι η πολυπληθέστερη. Στη βάση αυτή θα πρέπει να δοθεί έμφαση στην εργασιακή απασχόληση αυτών των ομάδων.
III. Ηλικιακή Ομάδα 30-35 ετών
Η Τρίτη ηλικιακή ομάδα που θα μελετήσουμε αφορά τη Τρίτη γόνιμη εργασιακά ηλικία η οποία αφορά τους 3—35 ετών μετανάστες/τριες(νόμιμους/μες) βάσει Διαγράμματος 7: Μεταναστευτικές ροές ανά φύλο (30-35 ετών το 2018). Πιο συγκεκριμένα, η πλειοψηφία ήταν 30 ετών βάσει των στατιστικών στοιχείων, ενώ η δεύτερη επικρατούσα ηλικία είναι τα 31. Την πλειοψηφία αγγίζουν ξανά οι γυναίκες.
[1] Available at: https://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table.do?tab=table&init=1&language=en&pcode=tps00176&plugin=1
[2] Στατιστικά στοιχεία, διαθέσιμα εδώ: http://www.moi.gov.cy/moi/asylum/asylumservice.nsf/asylumservice18_gr/asylumservice18_gr?OpenDocument
[3] Available at: https://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/submitViewTableAction.do
[4] Χρησιμοποιούνται τα πιο σύγχρονα στατιστικά της ΕΕ μέχρι την επίσημη ανανέωσή τους
3.5 Παράγοντες ανάπτυξης
Καθεστώς Εργασίας
Στον τομέα της εργασίας, οι μεταναστευτικές ροές μπορεί να αποφέρουν τόσο οφέλη, όσο και κόστος. Για τη χώρα προορισμού, η απροσδόκητη εισροή ανθρώπων που αποτελούν μία πιθανή προσθήκη στο εργατικό δυναμικό της χώρας, θα οδηγήσει σταδιακά και ως κάποιο βαθμό σε μεταβολή της σύνθεσης και του μεγέθους της αγοράς εργασίας της χώρας και αναμφισβήτητα θα επηρεάσει όχι μόνο τους μισθούς αλλά και τις ευκαιρίες απασχόλησης στη χώρα αυτή.
Για τους ίδιους τους μετανάστες, δημιουργείται ένα κλίμα αβεβαιότητας και ανησυχίας καθώς οι πιθανότητες να οδηγηθούν στην ανεργία είναι πάντα μεγάλες. Από την άλλη μεριά, οι εργαζόμενοι στο εσωτερικό – κυρίως χαμηλής ειδίκευσης – ενδέχεται να έρθουν αντιμέτωποι με αυξημένο ανταγωνισμό που δημιουργείται από έναν συνεχώς αυξανόμενο αριθμό μεταναστών εργαζομένων με χαμηλή ειδίκευση που επιθυμούν να εργαστούν μακριά από τις χώρες καταγωγής τους για σημαντικά χαμηλούς μισθούς.
Τα άτομα που ζητούν άσυλο, πολλές φορές διαθέτουν προσόντα, δεξιότητες και σχετική εργασιακή εμπειρία από τα οποία μπορεί να ωφεληθεί η τοπική κοινότητα και η ευρύτερη οικονομία. Αποκτώντας μία ευκαιρία πρόσβασης στην αγορά εργασίας, αποκαθίσταται παράλληλα η δική τους ευημερία και αυτάρκεια. Το δικαίωμα στην εργασία και τα συναφή δικαιώματα όπως η ίση αμοιβή και η παροχή αξιοπρεπών συνθηκών ζωής, είναι θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα βασισμένα στα διεθνή νομικά πλαίσια[1].
Ωστόσο, βάσει της έρευνας του Πανεπιστημίου Λευκωσίας[2] την περίοδο 2018, η συντριπτική πλειοψηφία των αιτητών ασύλου (88,3%) δεν είχαν εργασία, ενώ μόλις το 11,7% είχε πρόσβαση στην αγορά εργασίας. Στο Διάγραμμα 8: Επίπεδο Ικανοποίησης από το Γραφείο Εργασίας συμπεραίνουμε λοιπόν ότι οι συμμετέχοντες αντιμετωπίζουν σοβαρές δυσκολίες κατά την είσοδο τους στην αγορά εργασίας και κατά συνέπεια, πολλοί παραμένουν άνεργοι και βασίζουν τη διαβίωσή τους στην υποστήριξη που λαμβάνουν από την Υπηρεσία Κοινωνικής Ευημερίας (ΥΚΕ). Ωστόσο, η υποστήριξη αυτή είναι ανεπαρκής και οι αιτούντες άσυλο που ερωτήθηκαν εξέφρασαν την άποψή τους σχετικά με τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν για την εξασφάλιση της διαβίωσης τους. Αυτά τα θέματα μπορούν να μετριαστούν με τη λήψη μέτρων που θα αφορούν την ενίσχυση του εκπαιδευτικού προφίλ τους. Στην ίδια έρευνα επισημάνθηκαν οι επικρατέστεροι επαγγελματικοί τομείς των μεταναστών για την περίοδο 2018-2019. Αυτοί ήταν:
- Γεωργική παραγωγή(25,6%)
- Υπηρεσίες Καθαρισμού (47,2%)
- Δουλειά Γραφείου (5,6%)
- Καθαρισμός Αυτοκινήτων (8,3%)
- Πώληση καυσίμων(11,1%)
Παράλληλα, στην ίδια έρευνα, επισημάνθηκαν τα κοινωνικά χάσματα απασχολησιμότητας που επικρατούν ανάμεσα σε άνδρες και γυναίκες. Ενδεικτικά, στον τομέα της γεωργικής παραγωγής το ποσοστό των γυναικών που απάντησε ότι εργάζεται ήταν μόλις το 7,1% έναντι του ποσοστού των ανδρών που άγγιξε τους 36,4%. Επίσης, στις εργασίες που αφορούσαν δουλειές γραφείου, παρατηρείται στην έρευνα ότι μόνο άνδρες εργάστηκαν εκείνη την περίοδο και συμμετείχαν στην έρευνα.
Ακόμη, βάσει των παραπάνω αντλούμε τα παρακάτω συμπεράσματα σχετικά με τις δυσκολίες που αντιμετώπιζαν οι μετανάστες κατά την πρόσβασή τους στο Γραφείο Εργασίας την περίοδο του 2018[3]:
- Η απόλυτη πλειοψηφία των μεταναστών που ρωτήθηκε (55%), δήλωσε ότι αντιμετώπισε πρόβλημα στην επικοινωνία με τους υπαλλήλους όσον αφορά το κομμάτι της γλώσσας
- Πάνω από το 50% των ερωτηθέντων, δήλωσε ότι αντιμετώπισε κάποια διαδικαστική δυσκολία κατά τη συμπλήρωση της αίτησης
- Πάνω από 50% των συμμετεχόντων στην έρευνα δήλωσε ότι αντιμετώπισε πρόβλημα με την αναμονή για απάντηση σχετικά με το αν δικαιούται άδεια εργασίας ή όχι
- Περίπου το 30% των μεταναστών που ρωτήθηκε, είπε πως οι υπάλληλοι του Γραφείου Εργασίας δεν ήταν διαθέσιμοι ώστε να τους εξυπηρετήσουν.
Στον τομέα της εργασίας θα πρέπει επίσης να προστεθούν τα αποτελέσματα της έρευνας της Ύπατης Αρμοστείας σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Κύπρου το 2019[4]. Πιο συγκεκριμένα, σε ότι αφορά την εργασία, υπογραμμίστηκε ότι είναι σημαντική όχι μόνο γιατί εξασφαλίζει τα απαραίτητα προς το ζην μέσω του μισθού, αλλά αποτελεί και μια δραστηριότητα που προσφέρει θετικά στην αυτοεκτίμηση και την αυτοεικόνα του ατόμου. Η εργασία βοηθά τους πολίτες να νοιώθουν χρήσιμοι, ότι αποτελούν μέρος της κοινωνίας και ότι προσφέρουν σε αυτή. Η εργασία ως κοινωνικός χώρος επιτρέπει στα άτομα να έρθουν σε επαφή και να δημιουργηθούν φιλίες που επεκτείνονται πέραν από το ωράριο εργασίας. Οπότε σε ότι αφορά το θέμα της εργασίας, η σωστή αξιολόγηση των προσόντων και ικανοτήτων των νεοεισερχομένων αλλά και η χαρτογράφηση των προσόντων και ικανοτήτων των υφισταμένων σε συνδυασμό με την καταγραφή των αναγκών της αγοράς εργασίας, θα συνείσφερε στην καλύτερη διοχέτευση και ένταξη στην αγορά εργασίας.
Επιπλέον, τονίστηκε ότι είναι απαραίτητο να γίνει μια εντονότερη προσπάθεια ενημέρωσης των εργοδοτών σε θέματα που αφορούν την εργοδότηση μεταναστών/προσφύγων και να υπάρχει συνεχής και σταθερή ενημέρωση των γραφείων εξεύρεσης εργασίας για να γίνεται συνεχής ανανέωση των διαθέσιμων θέσεων εργασίας.
Ακόμη, όταν προτείνονται εργασίες στα άτομα, θα πρέπει να λαμβάνονται περισσότερο υπόψη στοιχεία όπως ο τόπος διαμονής και ο προτεινόμενος χώρος εργασίας καθώς και οι προσωπικές συνθήκες των ατόμων. Παραδείγματος χάριν, αναφέρθηκε ότι είχε προταθεί σε άτομο αιτητή ασύλου εργασία στη Λεμεσό ενώ ο ίδιος διαμένει στη Λευκωσία μαζί με την οικογένεια του.
Βάσει των παραπάνω, θα πρέπει να ερευνηθεί και το κατά πόσο η ίδια η ΚΔ χρειάζεται τις παραπάνω ειδικότητες και επαγγέλματα, εν έτη 2020 και ύστερα. Λαμβάνοντας υπόψη την έρευνα της ΑνΑΔ[5] οι κυριότεροι τομείς που προβλέπεται να απαιτήσουν την αύξηση ανθρωπίνου δυναμικού είναι οι ακόλουθοι:
- Τεχνικοί δικτύων και συστημάτων ηλεκτρονικών υπολογιστών(40 άτομα κατά το Τμήμα Εργασίας)
- Υπάλληλοι υποδοχής ξενοδοχείων (25 άτομα κατά το Τμήμα Εργασίας)
- Μάγειροι (1.005 άτομα κατά το Τμήμα Εργασίας)
- Μάγειροι για Αραβική κουζίνα (627 άτομα κατά το Τμήμα Εργασίας)
- Αρτοποιοί (268 άτομα κατά το Τμήμα Εργασίας)
- Καμαριέρες ξενοδοχείων (142 άτομα κατά το Τμήμα Εργασίας)
- Φροντιστές σε γηροκομεία, κοινωνικά ιδρύματα και οικίες (141 άτομα κατά το Τμήμα Εργασίας)
- Οικοδόμοι (70 άτομα κατά το Τμήμα Εργασίας)
- Συγκολλητές(135 άτομα κατά το Τμήμα Εργασίας)
- Κρεοπώλεις (118 άτομα κατά το Τμήμα Εργασίας).
Παράλληλα, χρησιμοποιήθηκαν τα επικαιροποιημένα στοιχεία της EUROSTAT όπου εντοπίζεται ότι το ποσοστό ανεργίας των μεταναστών ΥΤΧ μειώθηκε το 2018 και 2019. Στο Διάγραμμα 9: Ποσοστό ανεργίας μεταναστών/τριών στην Κύπρο η θετική έκβαση αυτή οφείλεται κυρίως στα καλά αποτελέσματα των έργων που αφορούσαν την ένταξη των μεταναστών στην ΚΔ. Επίσης, αρκετοί από αυτούς χρησιμοποιήθηκαν σε τομείς που έχριζαν ανθρώπινο δυναμικό άμεσα. Ωστόσο, συνεχίζει το συγκεκριμένο ποσοστό να είναι υψηλό σε σχέση με άλλων χωρών της ΕΕ[6].
Στη βάση των παραπάνω, είναι ανάγκη να εμπλουτιστούν οι τομείς αυτοί εργασιακής αποκατάστασης με ανθρώπινο δυναμικό μεταναστευτικής καταγωγής, καλύπτοντας θέσεις που δεν αποτελούν την 1η προτίμηση των ντόπιων κατοίκων.
Άρρηκτα συνδεδεμένος με τον τομέα της εργασίας είναι και ο δείκτης μέσου εισοδήματος και ικανοποίησης των αναγκών. Το μέσο μηνιαίο εισόδημα των συμμετεχόντων στην έρευνα του Πανεπιστημίου Λευκωσίας ήταν περίπου 386,59€. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της Εικόνας 5, ένας μεγάλος αριθμός συμμετεχόντων (75,6%) δεν μπορεί να εκπληρώσει τις ανάγκες του και βρίσκεται σε μια πολύ δύσκολη οικονομική κατάσταση.
Εκπαιδευτικό υπόβαθρο
Οι ασυνόδευτοι ανήλικοι αιτούντες ασύλου αποτελούν ένα μείζον εφαλτήριο για τη χάραξη πολιτικής υπέρ της προστασίας και ανάπτυξης των μεταναστών. Στο πλαίσιο αυτό λαμβάνουμε υπόψη μας την έρευνα της Ύπατης Αρμοστείας σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Κύπρου[7], όπου η εκπαίδευση αναφέρθηκε ως ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες ένταξης. Όσον αφορά την εκπαίδευση και τον τρόπο που τυγχάνουν διαχείρισης στα άτομα με μεταναστευτική βιογραφία έχουν παρατηρηθεί αρκετά προβλήματα που χρήζουν μεταρρύθμισης για εναρμόνιση με ένα γενικό σχέδιο ένταξης. Αυτά ποικίλουν από τις ορολογίες που χρησιμοποιούνται σε επίσημα έγγραφα (σποραδική ακόμη χρήση του όρου «αλλοδαπός»), εκπαιδευτικό υλικό, πρακτικές, παρεμβατικά προγράμματα, συντονισμό με αλλά υπουργεία, μέχρι τη γενική στοχοθεσία της εκπαιδευτικής πολιτικής και το περιεχόμενο των αναλυτικών προγραμμάτων. Στην έρευνα υπογραμμίστηκαν και τάσεις της περιθωριοποίησης, παραμέλησης και γκετοποίησης είτε σε συγκεκριμένα σχολεία μια εκπαιδευτικής περιφέρειας είτε ακόμη και μέσα στο ίδιο το σχολείο όπου έχει παρατηρηθεί διαχωρισμός τάξεων με κριτήριο την επίδοση, η την καταγωγή. Σε μεγάλη μερίδα των εκπαιδευτικών παρατηρούνται μεγάλα ελλείμματα κατανόησης των διαφόρων φιλοσοφιών διαχείρισης της διαφορετικότητας καθώς και την πρακτική τους εφαρμογή ιστορικά σε διάφορες χώρες του κόσμου με τις συνακόλουθες συζητήσεις, προβληματισμούς και αποτελέσματα.
Σύμφωνα με πληθώρα κοινωνιο-ψυχολογικών, αναπτυξιακών και εκπαιδευτικών δημοσιεύσεων κεντρική πολιτική αυτής της προσέγγισης θα πρέπει να αποτελέσει η διομαδική επαφή των γηγενών μαθητών με τα παιδιά με μεταναστευτική βιογραφία κάτω από συνθήκες που μεγιστοποιούν τα θετικά αποτελέσματα της επαφής όσον αφορά τη μείωση της προκατάληψης και το κτίσιμο συνεργατικών σχέσεων στη βάση ίσου κύρους.
Άλλο κύριο χαρακτηριστικό είναι η εμπλοκή των γονέων στη σχολική πραγματικότητα και η ανάληψη ευθυνών με στόχο την απόδοση αξίας στην εκπαιδευτική διαδικασία από όλη την οικογένεια και τη δημιουργία θετικών νορμών απέναντι στη μάθηση.
Σε διάφορα σχολεία παρατηρούνται σήμερα καλές πρακτικές αντιρατσιστικής πολιτικής και διαχείρισης περιστατικών εκφοβισμού (εγκύκλιοι, οδηγοί διαχείρισης) αλλά έχει παρατηρηθεί ένα κενό στην κατανόηση του φαινομένου του διεθνικού εκφοβισμού (Bullying) και των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του πέραν από την συνήθη διαχείριση περιστατικών ενδο-ομαδικού εκφοβισμού (Bullying).
Στο Διάγραμμα 10: Κάλυψη αναγκών βάσει μηνιαίου εισοδήματος στην Κύπρο φαίνεται μόνο κατά το 2016, 221 ασυνόδευτοι ανήλικοι οι οποίοι προήλθαν από τη Συρία, τη Σομαλία, τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό και άλλες χώρες, ζήτησαν άσυλο και άλλοι 109 το 2017. Σύμφωνα με τη νομοθεσία της Κύπρου περί ασύλου του 2000, ορίζεται ότι όλα τα παιδιά-αιτούντες ασύλου έχουν πρόσβαση στην εκπαίδευση υπό τις ίδιες συνθήκες που ισχύουν για τους Κύπριους πολίτες[8].
Επιπλέον, η εγγραφή σε σχολεία των παιδιών που αναζητούν άσυλο πρέπει να ξεκινά το αργότερο τρεις μήνες από την ημερομηνία υποβολής της αίτησης ασύλου. Ενώ στη χώρα έχει επιτευχθεί το ποσοστό της σχολικής εκροής να είναι πολύ χαμηλό όσο αναφορά τους Κύπριους μαθητές (4,6%), στα παιδιά με μεταναστευτικό ιστορικό το ποσοστό αυτό αγγίζει το 18,2%.[9] Καθώς η διαφορά ανάμεσα στα ποσοστά είναι αισθητή και για να εξαλειφθεί σταδιακά το παραπάνω φαινόμενο, το σχέδιο δράσης για κοινωνική και σχολική ενσωμάτωση που υποστηρίζει ότι παιδιά από ευπαθείς ομάδες σε όλα τα επίπεδα της εκπαίδευσης, έχει επεκταθεί σε 96 σχολεία (Νηπιαγωγεία, Δημοτικά, Γυμνάσια, Λύκεια, Τεχνικές Σχολές) και τώρα καλύπτει το 15% του σχολικού πληθυσμού[10].
Στη συνέχεια, βάσει της ανάλυσης της υφιστάμενης κατάστασης της ΚΔ όσον αφορά την εκπαιδευτική πρόνοια, παρατηρήθηκε ότι το 2018, κατατέθηκαν 7.765 νέες αιτήσεις ασύλου, σημαντικά περισσότερες από το 2017 (4.600), μεταξύ των οποίων 1.090 αιτήσεις από άτομα κάτω των 1810. Οι μετανάστες πρέπει να υποστηριχθούν μέσω κατάρτισης για εκπαιδευτικούς και επικεφαλής σχολείων ειδικότερα. Στην έρευνα διαφαίνεται ότι μόνο το ποσοστό της τάξης του 48,5% των εκπαιδευτικών αισθάνονται καλά ή πολύ καλά προετοιμασμένοι να διδάξουν μετανάστες, πρόσφυγες και αιτητές/ιες ασύλου.[11]
Συγκεκριμένα, από το 2015, το Υπουργείο Παιδείας, Πολιτισμού, Νεολαίας και Αθλητισμού έχει εφαρμόσει το πρόγραμμα ΔΡΑ.Σ.Ε. (Δράσεις Δράσεις Σχολικής και Κοινωνικής Ένταξης) που στοχεύει στην εξασφάλιση της ευημερίας και της οικονομικής υποστήριξης στους ασθενέστερους μαθήτριες και μαθητές (συμπεριλαμβανομένων και τον μεταναστών) και την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής, μειώνοντας τον κίνδυνο κοινωνικής περιθωριοποίησης και τον αποκλεισμό με τη βελτίωση των μαθησιακών αποτελεσμάτων και με τη μείωση της σχολικής αποτυχίας, παραβατικότητας και τα ποσοστά εγκατάλειψης.
Μεταξύ άλλων προσφέρονται:
- Δωρεάν προγράμματα ενισχυτικής διδασκαλίας και δημιουργικής απασχόλησης προς μαθητές και γονείς
- Πρόσθετες υπηρεσίες ψυχοκοινωνικής στήριξης προς μαθητές και γονείς, μέσα από τη δημιουργία και λειτουργία Κέντρων Πληροφόρησης και Ψυχοκοινωνικής Στήριξης.
- Υποστηρικτικός/τεχνολογικός εξοπλισμός στα σχολεία.
Παράλληλα, το 2016, αναπτύχθηκε ένα σχέδιο δράσης για την εκπαίδευση παιδιών μεταναστών το οποίο βασίστηκε σε συστάσεις από το δίκτυο SIRIUS της ΕΕ24 που στοχεύει στον συντονισμό επιμέρους δράσεων από σχολεία και στη δημιουργία ενιαίας εκπαιδευτικής πολιτικής για την ένταξη των παιδιών μεταναστών (συμπεριλαμβανομένων των παιδιών προσφύγων).
Πέντε προτεραιότητες καθοδηγούν τις δράσεις και τα προγράμματα σε αυτόν τον τομέα:
- εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας
- υποδοχή νεοαφιχθέντων παιδιών μεταναστών
- κατάρτιση εκπαιδευτικών και συνεχής επαγγελματική εξέλιξη
- συλλογή και ανάλυση δεδομένων όσον αφορά τις ανάγκες των μαθητών που προέρχονται από οικογένειες μεταναστών
- διαπολιτισμική προσέγγιση μέσω νέων προγραμμάτων σπουδών.
Βάσει της έρευνας της ΕΕ για την εκπαίδευση και κατάρτιση στην Κύπρο το 2018[12] είναι σαφές ότι ένας μεγάλος αριθμός ενήλικων αιτούντων άσυλο αντιμετώπιζαν και αντιμετωπίζουν ζωτικές δυσκολίες επικοινωνίας και γλωσσικούς φραγμούς κατά την άφιξή τους στη χώρα. Η πλειοψηφία των συμμετεχόντων στην έρευνα (57%) γνώριζε τα διαθέσιμα μαθήματα ελληνικής γλώσσας ενώ ένα σημαντικό ποσοστό (43%) δεν γνώριζε ότι υπήρχαν τέτοια μαθήματα. Από τους συμμετέχοντες που γνωρίζουν τα διαθέσιμα μαθήματα ελληνικής γλώσσας, η μεγάλη πλειοψηφία (61%) δεν παρακολούθησαν ποτέ κανένα από αυτά, ενώ το 39% των ερωτηθέντων είχε την ευκαιρία να συμμετέχει σε τέτοια μαθήματα.
Παρόλο που ορισμένοι συμμετέχοντες είχαν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν μαθήματα ελληνικής γλώσσας, η πλειοψηφία από αυτούς δήλωσε ότι το επίπεδο της ελληνικής τους δεν έχει βελτιωθεί. Ένας σημαντικός αριθμός μάλιστα, χαρακτήρισε το επίπεδο της ελληνικής γλώσσας ως πολύ κακό. Μόνο ένα πολύ μικρό ποσοστό (5%) από τους συμμετέχοντες έχει αποκτήσει καλή γνώση της ελληνικής γλώσσας.
Στη συνέχεια, θα χρησιμοποιήσουμε τα επικαιροποιημένα στοιχεία της EUROSTAT για την ανάλυση του επιπέδου εκπαίδευσης του ξένου πληθυσμού στην ΚΔ[13]. Από την ανάλυση του Διαγράμματος 11: Επίπεδο εκπαίδευσης ξένου πληθυσμού στην ΚΔ (ηλικίας 20-64 ετών) προκύπτουν τα εξής ενδιαφέροντα στοιχεία:
- Οι περισσότεροι μετανάστες και ξένοι πολίτες κατέχουν τη βασική εκπαίδευση, ενώ παρατηρούνται λίγες αυξομειώσεις στα 5 χρόνια αυτά.
- Οι περισσότεροι μετανάστες και λοιπές ομάδες στόχου βρίσκονται σε χαμηλά ποσοστά όσον αφορά την απόκτηση της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης ή ολοκλήρωσής της. Το γεγονός αυτό αναδεικνύει την ανάγκη ενίσχυσης των σχολικών μονάδων όχι μόνο με πιο καταρτισμένο προσωπικό, αλλά περισσότερο με την αναμόρφωση ενός νέου οράματος, το οποίο θα διαπνέει οριζόντια και κάθετα όλη την εκπαιδευτική πορεία των παιδιών και σε συνέχεια πολιτών της ΚΔ.
- Τα ποσοστά της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης βρίσκονται σε σχετικά υψηλά επίπεδα, καθώς οι περισσότεροι όπως υπογραμμίζει η EUROSTAT είναι άτομα που εισέρχονται με την ιδιότητα του φοιτητή στη χώρα και δύνανται να ανταπεξέλθουν οικονομικά.
Επίπεδο υγείας
Η αντιμετώπιση της υγείας των μεταναστών με έμφαση στα ευάλωτα άτομα αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της ένταξης των μεταναστών στην κοινωνία στο σύνολό της. Οι μετανάστες, άσχετα με το καθεστώς παραμονής τους, προστατεύονται είτε στη βάση δεσμευτικών διεθνών και ευρωπαϊκών συμβάσεων είτε με βάση τις συνταγματικές διατάξεις για την ανθρώπινη αξία και αξιοπρέπεια. Οποιοσδήποτε βρίσκεται στην Κύπρο δικαιούται στοιχειώδη ιατρική φροντίδα και περίθαλψη, ως την ελάχιστη προστασία που δικαιούται κάθε κάτοικος Κύπρου, ανεξαρτήτως του καθεστώτος παραμονής του. Εντούτοις, ακόμη και σήμερα, οι υπηρεσίες που απευθύνονται στους αιτούντες άσυλο εξακολουθούν να επικεντρώνονται μόνο στους εμβολιασμούς και μολυσματικών ασθενειών.
Παράλληλα εντοπίστηκαν πολλά εμπόδια που περιλαμβάνουν:
- ανεπαρκή πληροφόρηση, ιδιαίτερα για τους νεοαφιχθέντες αιτούντες άσυλο που δεν είναι εξοικειωμένοι με το σύστημα υγειονομικής περίθαλψης στην Κύπρο και με τις θεραπείες στις οποίες έχουν ελεύθερη πρόσβαση
- ελλιπή υποστήριξη στην ερμηνεία και τη μετάφραση για άτομα με περιορισμένη γνώση των αγγλικών ή ελληνικών
- έλλειψη πρόσβασης σε δημόσια μέσα μεταφοράς των αιτούντων που τους εμποδίζει να έχουν πρόσβαση στην υγεία
- περιορισμένο αριθμό ιατρών και η έλλειψη νοσηλευτών
- απουσία επαγγελματικών πολιτιστικών διαμεσολαβητών που θέτει σοβαρά εμπόδια στην κατάλληλη αντιμετώπιση των αναγκών υγείας των μεταναστών
- ανεπαρκή στοιχεία σχετικά με την πρόσβαση και τη χρήση της υγειονομικής περίθαλψης μεταξύ των μεταναστών στην Κύπρο.
Με βάση τα παραπάνω και στο πλαίσιο της έρευνας από το Πανεπιστήμιο Λευκωσίας[14], παρατηρούμε στο παρακάτω διάγραμμα πώς έχει διαμορφωθεί η άποψη των μεταναστών για την υγεία τους με σχεδόν το 40% να θεωρεί πως η υγεία του είναι καλή. Από το παραπάνω δείγμα, το 53,2% έχει χρειαστεί υπηρεσίες υγείας, το 43,4% δεν τις χρησιμοποίησε ποτέ, ενώ υπάρχει και ένα ποσοστό που ανέρχεται σχεδόν στο 3,5%, το οποίο δεν έλαβε γνώση για τις υπηρεσίες υγείας και τα προγράμματα και πρόνοια που αυτές παρέχουν.
Η ικανοποίηση των συμμετεχόντων από την ιατρική περίθαλψη που είχαν λάβει όταν νοσηλευόταν έχει επίσης αξιολογηθεί. Όπως ανέδειξε η εν λόγω έρευνα, περίπου ένας στους τρεις δεν ήταν ικανοποιημένος με την ιατρική φροντίδα που έλαβε κατά τη νοσηλεία του και μόνο ένα αμελητέο ποσοστό έδειξε μεγάλη ικανοποίηση.
Τέλος, βάσει του Διαγράμματος 12: Η άποψη των μεταναστών/ριών για την υγεία τους φαίνεται ότι η επικοινωνία αποτελεί σημαντική πρόκληση όταν οι συμμετέχοντες αλληλοεπιδρούν με τους επαγγελματίες του τομέα της υγείας. Ένα αξιοσημείωτο ποσοστό των συμμετεχόντων (70,5%) χαρακτήρισε ως κύρια δυσκολία τα γλωσσικά ζητήματα. Ως εκ τούτου, μπορούμε να επιβεβαιώσουμε ότι η έλλειψη υπηρεσιών διερμηνείας στα νοσοκομεία δημιουργεί σημαντικά εμπόδια κατά τη διάρκεια της διαδικασίας παροχής υπηρεσιών, ειδικά όταν πρόκειται για χρήση ιατρικών όρων[15].
Στην περίπτωση που οι μετανάστες επιλέγουν να ζήσουν εκτός του Κέντρου Υποδοχής Κοφίνου βάσει του Διαγράμματος 13: Περιοχές που επιλέγουν οι μετανάστες/τριες στην Κύπρο, δημιουργούνται περαιτέρω εμπόδια, όπως οικονομικές επιβαρύνσεις, καθώς και εξάρτηση από παροχές κοινωνικής πρόνοιας. Εν αντιθέσει, η στέγαση σε μια πόλη μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την ικανότητα των αιτούντων άσυλο να ενσωματωθούν με τους ντόπιους. Επομένως, συχνά, οι αιτούντες άσυλο πρέπει να επιλέξουν να ζουν σε περιοχές όπου η στέγαση είναι κακής ποιότητας ή σε μικρές και υπερπλήρεις κατοικίες καθώς αυτό είναι το μόνο που μπορούν να αντέξουν οικονομικά.
Ως εκ τούτου, το μεγαλύτερο μέρος του δείγματος (64,4%) εξέφρασαν τη δυσαρέσκειά τους για τις συνθήκες διαβίωσής τους. Επιπλέον, διαπιστώθηκε ότι κατά μέσο όρο τρία άτομα μοιράζονται ένα σπίτι δύο δωματίων. Ένα μικρότερο ποσοστό του δείγματος ανέφερε ότι οι Κοινωνικές Υπηρεσίες πληρώνουν το νοίκι τους[18]. Στο παρακάτω Διάγραμμα 14: Βοήθεια στην εύρεση καταλύματος παρατηρείται ότι οι περισσότεροι συμμετέχοντες (60,5%) ζήτησαν βοήθεια για την εύρεση στέγασης, ενώ μόλις το ένα τρίτο (39,5%) κατάφερε να εξασφαλίσει κατάλυμα μόνο του. Η συντριπτική πλειοψηφία των συμμετεχόντων (92,5%) απάντησαν ότι απευθύνθηκαν σε φίλους και σε ΜΚΟ για βοήθεια προκειμένου να εξασφαλίσουν τη στέγαση, και μόνο το 7,5% δήλωσε ότι οι Υπηρεσίες Κοινωνικής Πρόνοιας είχαν βοηθήσει, καθώς παράγοντες όπως το τεράστιο φόρτο εργασίας και η έλλειψη επαρκών πόρων, αποτρέπουν την αποτελεσματικότητα τους[19].
Κοινωνική Ενσωμάτωση
Ο Δείκτης Πολιτικής για την Ένταξη των Μεταναστών (Migration Policy Index-MIPEX) είναι ένα μοναδικό εργαλείο που μετρά τις πολιτικές ενσωμάτωσης των μεταναστών σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ, την Αυστραλία, τον Καναδά, την Ισλανδία, την Ιαπωνία, τη Νότια Κορέα, τη Νέα Ζηλανδία, τη Νορβηγία, την Ελβετία, την Τουρκία και τις ΗΠΑ[20].
Έχουν αναπτυχθεί επιμέρους περίπου 167 δείκτες πολιτικής για τη δημιουργία μιας πολυδιάστατης εικόνας των ευκαιριών των μεταναστών να συμμετέχουν στην κοινωνία. Ο δείκτης MIPEX είναι ένα χρήσιμο εργαλείο για την αξιολόγηση και σύγκριση των κυβερνήσεων για την προώθηση της ένταξης των μεταναστών σε όλες τις χώρες που αναλύθηκαν και χάρη στη σημασία και την αυστηρότητα των επιμέρους δεικτών, ο MIPEX αναγνωρίστηκε ως ένας κοινός οδηγός γρήγορης αναφοράς σε ολόκληρη την Ευρώπη. Οι φορείς χάραξης πολιτικής, οι ΜΚΟ, οι ερευνητές και τα ευρωπαϊκά και διεθνή ιδρύματα χρησιμοποιούν τα δεδομένα τους όχι μόνο για να κατανοήσουν και να συγκρίνουν τις εθνικές πολιτικές ένταξης αλλά και για να βελτιώσουν τα πρότυπα για ίση μεταχείριση[21].
Σύμφωνα λοιπόν με το συγκεκριμένο Δείκτη, η πρόσβαση στην υγεία, στην εργασία, στην εκπαίδευση και στη μόνιμη στέγαση που αναλύονται στο παρόν κεφάλαιο, αποτελούν επιμέρους δείκτες ανάπτυξης για μία χώρα. Επιπροσθέτως και σύμφωνα με τον MIPEX, παράγοντα ανάπτυξης για τους μετανάστες αποτελεί και η τελική απόκτηση της υπηκοότητας, για αυτό και θα αναλυθεί στη συνέχεια.
Τέλος, δε μπορούμε να παραβλέψουμε και τις συνθήκες κοινωνικής αποδοχής και αναγνώρισης των δικαιωμάτων των μεταναστών ώστε να φτάσουμε σε συμπεράσματα σχετικά με τον αν έχει επιτευχθεί ή όχι η ένταξη.
Είναι αναμφισβήτητο το γεγονός πως οι μετανάστες αντιμετωπίζουν συχνά φυλετικές διακρίσεις και κοινωνικό αποκλεισμό όταν προσπαθούν να εγκατασταθούν σε άλλη χώρα και τις περισσότερες φορές καταπατώνται τα δικαιώματά τους τα οποία δεν τους γίνονται γνωστά εξ’ αρχής.
Σύμφωνα με την έρευνα του Πανεπιστημίου Λευκωσίας[22] είναι απογοητευτικό το γεγονός πως οι μετανάστες δε λαμβάνουν καμία ενημέρωση σχετικά με τα νομικά δικαιώματα τους και τις υποχρεώσεις τους όταν φτάνουν στην Κύπρο και επομένως δεν είναι οικείοι με αυτά. Βάσει του Διαγράμματος 15: Ενημέρωση από δημόσια υπηρεσία σχετικά με τα δικαιώματα κατά την άφιξη των μεταναστών στην Κύπρο παρατηρείται ότι η πλειοψηφία των ερωτηθέντων (65%) απάντησε ότι δεν ενημερώθηκε για τα νόμιμα δικαιώματά της από καμία δημόσια υπηρεσία. Αντιστρόφως, μόνο το 35% έλαβε πληροφορίες σχετικά με αυτό θέμα.
Παράλληλα, τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν πως οι περισσότεροι μετανάστες που λάβανε τελικά ενημέρωση, πήραν τις απαραίτητες πληροφορίες από κάποια ΜΚΟ. Το 31,3% έλαβε ενημέρωση από τους φίλους του ενώ το 15,2% απευθύνθηκε στην Ύπατη Αρμοστεία για τους Πρόσφυγες. Πιο συγκεκριμένα, στο Διάγραμμα 16: Φορείς ενημέρωσης για τα ανθρώπινα δικαιώματα υφίστανται ένα χάσμα ενημέρωσης, το οποίο είναι ένα δεδομένο που θα πρέπει να ληφθεί υπόψη και για την κατασκευή των δράσεων και υποέργων στη συνέχεια.
Παρατηρούμε λοιπόν από όλα τα παραπάνω διαγράμματα, την απουσία κυβερνητικών θεσμών και δημόσιων υπηρεσιών σχετικά με την παροχή πληροφοριών και ενημέρωσης στους αφιχθέντες μετανάστες, σχετικά με τα νόμιμα δικαιώματα και υποχρεώσεις τους και διαφαίνεται η ανάγκη για παρέμβαση στον κρίσιμο αυτό τομέα.
Σε αυτό το στάδιο θα πρέπει να εξεταστούν τα συναισθήματα, οι ιδέες και οι σκέψεις των μεταναστών, η αντιμετώπισή τους από τους ντόπιους και οι ευκαιρίες που έχουν να αλληλοεπιδράσουν με τον κυπριακό λαό. Βάσει της έρευνας της Ύπατης Αρμοστείας και του Πανεπιστημίου Κύπρου[23] παρατηρείται το φαινόμενο αναφοράς στους όρους «πρόσφυγες» και «μετανάστες» σαν να ήταν μια ομογενοποιημένη ομάδα που δεν επιδέχεται καμία διαφοροποίηση. Οι διαφοροποιήσεις που υφίστανται μεταξύ των όρων αυτών σχετίζονται όχι μόνο με την χώρα προέλευσης, την εθνικότητα, τη θρησκεία ή το χρώμα αλλά και το κατά πόσον τα άτομα αυτά είναι οικονομικοί μετανάστες ή πρόσφυγες πολέμου, αν έχουν οικογένεια με πολλά παιδιά, αν είναι μονογονιοί ή μόνοι τους, αν έχουν βιώσει προηγούμενες τραυματικές εμπειρίες, αν είναι μεγαλύτερης ηλικίας, νεαρά άτομα ή ανήλικα ασυνόδευτα άτομα.
Επιπλέον διαφοροποίηση αποτελεί και το καθεστώς που βρίσκονται αυτά τα άτομα (αναγνωρισμένοι πρόσφυγες, αιτητές ασύλου). Κατ’ επέκταση οι αρμόδιες κυβερνητικές υπηρεσίες θα πρέπει να γίνουν πιο ευέλικτες και με έμφαση σε μια ανθρωποκεντρική προσέγγιση ώστε να δύνανται να αναγνωρίζουν τις διαφορετικές εξατομικευμένες ανάγκες των ατόμων και να δίνεται προτεραιότητα σε όσα άτομα χρίζουν περισσότερης στήριξης. Η ανάγκη να γίνει διαφοροποίηση στη προσέγγιση των αναγκών αυτών των ατόμων έχει αναφερθεί και στις ομάδες που έγιναν με τους ντόπιους συμμετέχοντες.
Σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας το 2018 που εκπονήθηκε και παρουσιάστηκε από το Πανεπιστήμιο της Λευκωσίας στην Έκθεση περί Συνθηκών Διαβίωσης των Μεταναστών το 36% των συμμετεχόντων θεωρεί ότι έχει γίνει αποδεκτό στην κοινωνία και το 38% είχε μέτρια αισθήματα αποδοχής. Ωστόσο, ένα σημαντικό ποσοστό (25%) των συμμετεχόντων, βάσει του Διαγράμματος 17: Βαθμός αποδοχής από την τοπική κοινότητα, αποτελεί το ένα τέταρτο των συμμετεχόντων από το δείγμα της έρευνας, δεν μοιράστηκε τα ίδια θετικά συναισθήματα[24].
Αναφορικά με την κοινωνική αλληλεπίδραση των μεταναστών βάσει του Διαγράμματος 18: Απόκτηση φίλων με το ίδιο παρελθόν μετανάστευσης και του Διαγράμματος 19: Απόκτηση Κυπρίων φίλων, όταν ρωτήθηκαν αν έχουν περισσότερους φίλους από τον ίδιο τόπο προέλευσης, η πλειοψηφία (77 %) του ερευνητικού πληθυσμού απάντησε «Ναι», ενώ μόνο το 23% απάντησε «Όχι».
Μάλιστα, αρνητική εντύπωση κάνει το γεγονός πως όταν οι ίδιοι ρωτήθηκαν αν έχουν καθόλου Κύπριους φίλους, διαφάνηκε ότι η μεγάλη πλειοψηφία (63,7%) δεν έχει ούτε έναν.[25]
Όσον αφορά τον τομέα της κοινωνικής ένταξης, παρατηρήθηκε επίσης βάσει της έρευνας της Ύπατης Αρμοστείας και του Πανεπιστημίου Κύπρου[26] αναφέρθηκαν σε αρκετές περιπτώσεις από τις ομάδες των μεταναστών/προσφύγων που συμμετείχαν ότι βιώνουν ρατσισμό και συμπεριφορές διάκρισης από τους υπαλλήλους των κρατικών υπηρεσιών.
Η επιμόρφωση των υπαλλήλων είναι απαραίτητη για να τους βοηθήσει να αναγνωρίσουν ρατσιστικές συμπεριφορές και συμπεριφορές διάκρισης και να βοηθήσει στην εφαρμογή ενός ανθρωποκεντρικού μοντέλου ένταξης. Δημόσιες καμπάνιες ενημέρωσης θα πρέπει επίσης να ενισχυθούν.
Καλές Πρακτικές για την ένταξη των νόμιμων ΥΤΧ στη χώρα διαμονής
Από το 2005, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ορίσει τις καλές πρακτικές με βάση τα παρακάτω κριτήρια:
- Καινοτομία
- Αποτελεσματικότητα
- Αποδοτικότητα
- Βιωσιμότητα
- Αναπαραγωγιμότητα
- Δυνατότητα μεταφοράς
- Πολιτική συνάφεια.
Έχοντας παρουσιάσει μερικά παραδείγματα αναφορικά με το τι εστί Καλή Πρακτική σε ένα ευρωπαϊκό πλαίσιο αλλά και σχετικές προσεγγίσεις από την πλευρά διαφόρων ευρωπαϊκών οργάνων και φορέων, παρακάτω παρατίθενται 12 σημεία τα οποία λαμβάνονται υπόψη στην επιλογή των κριτηρίων για τις καλές πρακτικές στον τομέα της ένταξης των μεταναστών, σύμφωνα και με την αντίστοιχη πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του ΟΟΣΑ. Σημειώνεται πως τα συγκεκριμένα σημεία συμμορφώνονται και είναι συνυφασμένα και με τις εθνικές πολιτικές καθώς και τις εθνικές δομές και τα προγράμματα ένταξης των κρατών μελών.
- Βελτίωση του συντονισμού των πολιτικών ενσωμάτωσης σε πολλαπλά κυβερνητικά επίπεδα
Οι πολιτικές ένταξης απαιτούν ισχυρούς μηχανισμούς συντονισμού, καθώς σχεδιάζονται, υλοποιούνται και αξιολογούνται σε διαφορετικά επίπεδα διακυβέρνησης. - Βελτίωση της συνοχής των πολιτικών ενσωμάτωσης για την αντιμετώπιση των αναγκών των μεταναστών
Απαιτείται ολοκληρωμένη προσέγγιση σε διάφορους τομείς (στέγαση, εκπαίδευση, απασχόληση, υγεία) με απώτερο στόχο την ένταξη. Ωστόσο, η έλλειψη συνοχής μεταξύ αυτών μπορεί να οδηγήσει σε περιορισμένη πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες. - Πρόσβαση και αποτελεσματική χρηματοδότηση σε τοπικό επίπεδο για την υποστήριξη της διαδικασίας της ένταξης
Οι τοπικές αρχές ενδέχεται να βρεθούν σε ανταγωνιστικές διαδικασίες ώστε να διεκδικήσουν τους οικονομικούς πόρους με σκοπό την εφαρμογή των πολιτικών ένταξης - Ο παράγοντας του χρόνου στις πολιτικές ενσωμάτωσης
Κάποια από τα δικαιώματα τα οποία ένα άτομο που γεννιέται στη χώρα, τα κληρονομεί αυτόματα, ένας μετανάστης τα αποκτά μετά από χρόνια. - Ο χωρικός διαχωρισμός των μεταναστών είναι υψηλός και ενδεχομένως αυξάνεται σε πολλές πόλεις. Ο διαχωρισμός και οι διακρίσεις αποτελούν δύο σημαντικά και ενισχυόμενα εμπόδια για την ένταξη.
- Βελτίωση της συλλογής δεδομένων για την ενίσχυση των αποτελεσματικών πολιτικών ενσωμάτωσης
Υπάρχει κενό στα δεδομένα σχετικά με τα χαρακτηριστικά της μετανάστευσης σε τοπικό επίπεδο. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε περιορισμένη παρακολούθηση της αποτελεσματικότητας των πολιτικών ένταξης και στην έλλειψη στοιχείων που απαιτούνται για την ανάπτυξη τέτοιων πολιτικών. - Καλύτερη αξιοποίηση των δεξιοτήτων των μεταναστών μέσω εργασίας σε τοπικό επίπεδο
Υπάρχει αναντιστοιχία μεταξύ των δεξιοτήτων των μεταναστών και των αναγκών της τοπικής αγοράς εργασίας. - Εξασφάλιση πρόσβασης σε κατάλληλες συνθήκες στέγασης
Οι μετανάστες είναι πιθανότερο να ζουν σε υποβαθμισμένες κατοικίες. Η συγκέντρωση των κοινοτήτων των μεταναστών και η περιορισμένη πρόσβαση σε κατάλληλη στέγαση εμποδίζουν την ένταξή τους. - Ευθυγράμμιση των υπηρεσιών κοινωνικής υπηρεσίας με τις μεταναστευτικές ανάγκες
Οι μετανάστες χρησιμοποιούν σχετικά λιγότερες κοινωνικές υπηρεσίες σε σύγκριση με τους υπηκόους μιας χώρας καθώς δεν γνωρίζουν τα δικαιώματά τους. - Ενισχυμένος ρόλος της εκπαίδευσης με στόχο την επαγγελματική ανάπτυξη
Τα σχολικά συστήματα είναι διαχωρισμένα και τα παιδιά μεταναστών έχουν περιορισμένη πρόσβαση στην προσχολική και την παιδική εκπαίδευση.
Η πλειοψηφία των καλών πρακτικών εστίασαν στα παρακάτω στοιχεία:
- Παροχή αξιοπρεπούς στέγασης
- Παροχή εκπαίδευσης σε πανεπιστημιακές δομές
- Παροχή συμβουλευτικής στήριξης
Ενδεικτικά θα αναφερθούν κάποιες από αυτές οι οποίες έχουν ήδη αναλυθεί στο Παραδοτέο 1.4 του έργου[27] και Παραδοτέο 1.1 σε εθνικό επίπεδο. Στο σύνολο χρησιμοποιήθηκαν 20 πρακτικές από αυτές, σχηματοποιώντας τις δράσεις και τα υποέργα που θα ακολουθήσουν παρακάτω. Ενδεικτικά, αναφερόμαστε σε 3 ευρωπαϊκές οι οποίες θεωρούνται ότι έχουν τρέχοντα ρόλο στο σχέδιο καθώς:
- Επισημαίνουν τον τρέχοντα ρόλο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στη διαδικασία υλοποίησης του Σχεδίου.
- Αποδίδουν έμφαση στην στέγαση και στην γενικότερη προσβασιμότητα των νόμιμων ΥΤΧ , προσφύγων και αιτούντων/τριών ασύλου στο Κοινωνικό Κράτος
- Βασίζονται στη δημιουργία μιας βιώσιμης στρατηγικής που συνδέει την παροχή εκπαίδευσης με την αγορά εργασίας
- Αποδίδουν σημαίνοντα ρόλο στην συμβουλευτική καθοδήγηση και κατάρτιση των νόμιμων ΥΤΧ, προσφύγων και αιτούντων/τριών ασύλου μέχρι την τελική ενσωμάτωσή τους στην ΚΔ.
Στη βάση των παραπάνω, παρουσιάζονται οι παρακάτω:
- StartWien-Αυστρία
Υπεύθυνος φορέας υλοποίησης του προγράμματος είναι το Δημοτικό Τμήμα 17 της Βιέννης – (Integration and Diversity), το οποίο έχει ενεργό ρόλο για θέματα μετανάστευσης. Πιο αναλυτικά, οι υπηρεσίες του συσχετίζονται με την υποδοχή των μεταναστών και αιτητών ασύλου στη Βιέννη και παροχή βοήθειας και ενημερωτικού υλικού για τη χώρα και τον πολιτισμό της. Το τμήμα εντάσσει στις αρμοδιότητές του μαθήματα εκμάθησης της Γερμανικής γλώσσας για νέους, παιδιά και ενήλικες και πολιτιστικές εκδηλώσεις για την επίσπευση της ενταξιακής διαδικασίας. Το “Start coaching – getting a head start in Vienna” αποτελεί μια υπηρεσία που προσφέρεται από το Δημοτικό Τμήμα 17 – Ένταξη και Διαφορετικότητα για όλους τους νέους κατοίκους της Βιέννης που λαμβάνουν την πρώτη τους άδεια (Erstniederlassungsbewilligung) ή μια εγγραφή για τους σκοπούς επανένωσης της οικογένεια (Familienangehörige / -r). Το έργο έχει αναπτυχθεί και υλοποιηθεί σε συνεργασία με τους υφιστάμενους οργανισμούς καθώς και τη χρήση εξειδικευμένης τεχνογνωσίας από υφιστάμενα ευρωπαϊκά έργα. Η καινοτομία της συγκεκριμένης Καλής πρακτικής συνίσταται στο γεγονός ότι από την «πρώτη μέρα» εισόδου των μεταναστευτικών ροών στην πόλη υποδοχής, ακολουθείται μια προσέγγιση υποδοχής τους με στόχο την «ολοκληρωτική ένταξή τους». Σε αυτό το πλαίσιο ακολουθείται μια αυστηρή και συνεκτική πολιτική, κατά την οποία οι μετανάστες και αιτητές/ιες ασύλου αμέσως εισέρχονται στην αγορά εργασίας, ενώ παράλληλα σε συνεργασία με το Οικονομικό Επιμελητήριο, δημιουργούνται ευκαιρίες για πρακτικές σε όλη τη χώρα μέσω μιας πλατφόρμας η οποία αναγνωρίζει τις δεξιότητες των προσφύγων και μεταναστών, βοηθώντας τους να απασχοληθούν.
Η πρωτοβουλία πρέπει να θεωρηθεί σημαντική, καθώς βασίζεται εν μέρει στα διδάγματα από την εμπειρία και την έρευνα:
- έρευνα σχετικά με προγράμματα ένταξης για νέους μετανάστες σε άλλες ευρωπαϊκές πόλεις με υψηλά επίπεδα μετανάστευσης
- εργαστήρια με εμπειρογνώμονες από κέντρα παροχής συμβουλών για τους μετανάστες και καθηγητές γερμανικής γλώσσας για τη γερμανική ως πρώτη και δεύτερη γλώσσα για την κατάρτιση των βασικών πυλώνων, περιεχομένου και ιδεών για ένα πρόγραμμα ένταξη
- έρευνα γύρω στις 50 κοινότητες μεταναστών σε ό, τι θεωρούν χρήσιμες για την ένταξη νέων μεταναστών και ποιος τύπος πληροφοριών θα ήταν χρήσιμος κατά την άφιξή τους
- συνεντεύξεις με 135 νέους μετανάστες για να μάθουν ποια μέτρα θα θεωρούσαν σημαντικά και χρήσιμα
- ανάλυση των ομάδων στόχων (αριθμός ατόμων και χωρών προέλευσης) για τον προγραμματισμό των οικονομικών και ανθρώπινων πόρων για το έργου.
- MoBiBe: Mobile Bildungsberatung (Mobile Education Counselling)- Γερμανία
Η Καλή πρακτική (MoBiBe) βασίζεται στις υπάρχουσες εμπειρίες των Κέντρων Συμβουλευτικής Εκπαίδευσης του Βερολίνου και παρουσιάζει τρόπους βελτίωσης του εκάστοτε εκπαιδευτικού και εργασιακού περιβάλλοντος σε τοπικό επίπεδο. Καταρτίζει στόχους και προοπτικές σταδιοδρομίας με βάση τις εργασιακές δεξιότητες των ατόμων, δρώντας υποστηρικτικά.
Επιπλέον, ενημερώνει και συμβουλεύει τις Ομάδες-στόχου για τα ακόλουθα θέματα:
- Εκπαίδευση και κατάρτιση, μέσω πρακτικών και ευκαιριών απασχόλησης
- Αναγνώριση εκπαιδευτικών και επαγγελματικών προσόντων
- Υποστήριξη στην προετοιμασία των εγγράφων αίτησης
- Ενημέρωση για το γενικότερο πλαίσιο του Γερμανικού εκπαιδευτικού συστήματος
- Μαθήματα Γερμανικής γλωσσομάθειας
- Solidarity Rent without Risk – Γαλλία
To πρόγραμμα εστιάζει στη παροχή ασφαλούς στέγασης σε ιδιόκτητες κατοικίες με στόχο την μείωση του κοινωνικού αποκλεισμού των ευάλωτων νοικοκυριών. Η καταβολή του συγκεκριμένου ποσού στο πρόγραμμα από τον πελάτη εγγυάται ότι θα παρέχει στέγαση, πληρωμή όλων των βασικών εξόδων του, αναδιάρθρωση της κατοικίας σε περίπτωση φυσικής ή ανθρώπινης καταστροφής, πιθανότητα μείωσης φόρου κατοικίας σε περίπτωση μη διαθέσιμου ποσού από τον δανειζόμενο. Σε γενικότερο πλαίσιο ισχύει ότι αν η κατοικία προορίζεται για τη φιλοξενία ενός εργαζομένου με χαμηλά εισοδήματα, ο συμβαλλόμενος αναλαμβάνει να κατανείμει το διαθέσιμο ποσό. Σε κάθε άλλη περίπτωση, στην πιθανότητα φιλοξενίας ευάλωτων οικογενειών, ο Φορέας προχωρά στην πληρωμή του ποσού μίσθωσης κατοικίας. Η συγκεκριμένη πρακτική είναι ιδιαίτερα σημαντική διότι εμπλέκει όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς στη διαδικασία αντιμετώπισης του μεταναστευτικού προβλήματος. Παράλληλα, η παροχή στέγασης μέσω “Social Housing” είναι μια πρωτοβουλία που έχει αποφέρει σημαντικά πλεονεκτήματα σε όσες χώρες την έχουν εφαρμόσει, μεταξύ αυτών η Γαλλία και οι Σκανδιναβικές χώρες. Βάσει της ανάλυσης των Φορέων σχετικών με την μετανάστευση, στη Δέσμη 1.1 –Παραδοτέο 1.1, η υιοθέτηση της συγκεκριμένης πρακτικής από την Κυπριακή Δημοκρατία θα είχε άμεσα αποτελέσματα στην βελτίωση των δεικτών διαβίωσης των μεταναστών, όσον αφορά την υγεία, τη φτώχεια, την ασφάλεια, την υλική αποστέρηση και την παραβατικότητα.
[1] Phillimore et al., 2006; Phillimore et al., 2003
[2] Living Conditions of Asylum Seekers Report, University Of Nicosia, Published by UNCHR in2018
[3] Θα επικαιροποιηθούν με νεότερα στοιχεία όταν υπάρξουν
[4] UNCHR Cyprus. (2019). “What are Cypriots’ perceptions about refugees and migrants? Survey results presented today”. Available at: https://www.unhcr.org/cy/2019/03/08/what-are-cypriots-perceptions-about-refugees-and-migrants/
[5] ΑνΑΔ, 2020. ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΑΝΑΓΚΩΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟ 2020. [Online]. Διαθέσιμο σε: http://www.hrdauth.org.cy/images/media/assetfile/2019%2012%2010%20%CE%9C%CE%B5%CE%BB%CE%AD%CF%84%CE%B7%20%CE%94%CE%B9%CE%B5%CF%81%CE%B5%CF%8D%CE%BD%CE%B7%CF%83%CE%B7%202020.pdf
[6] Available at: there
[7] UNCHR Cyprus. (2019). “What are Cypriots’ perceptions about refugees and migrants? Survey results presented today”. Available at: https://www.unhcr.org/cy/2019/03/08/what-are-cypriots-perceptions-about-refugees-and-migrants/
[8] Ο περί Προσφύγων Νόμος του 2000 (Ν. 6(I)/2000)
[9] Country Report Cyprus 2018: Including an In-Depth Review on the prevention and correction of macroeconomic imbalances, European Commission, Brussels, 7.3.2018, SWD(2018) 211 final
[10] Χρησιμοποιούνται τα πιο σύγχρονα στοιχεία μέχρι την ανανέωσή τους με στοιχεία του 2019-2020
[11] European Commission, 2019. Education and Training Monitor 2019. [Online]. Available at: https://ec.europa.eu/education/sites/education/files/document-library-docs/et-monitor-report-2019-cyprus_en.pdf
[12] Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2018. Έκθεση παρακολούθησης της εκπαίδευσης και κατάρτισης 2018: Κύπρος. [Online]. Διαθέσιμο σε: https://ec.europa.eu/education/sites/education/files/document-library-docs/et-monitor-report-2018-cyprus_el.pdf
[13] Available at: https://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/submitViewTableAction.do
[14] Living Conditions of Asylum Seekers Report, University Of Nicosia, Published by UNCHR in 2018
[15] Χρησιμοποιούνται τα πιο επικαιροποιημένα στοιχεία μέχρι την ανανέωσή τους
[16] Χρησιμοποιούνται τα πιο πρόσφατα στοιχεία μέχρι την ανανέωσή τους με πληροφορία 2019-2020
[17] Living Conditions of Asylum Seekers Report, University Of Nicosia, Published by UNCHR in 2018
[18] Στο ίδιο
[19] Living Conditions of Asylum Seekers Report, University Of Nicosia, Publshed by UNCHR in 2018
[20] Available at: https://ec.europa.eu/knowledge4policy/dataset/ds00052_en
[21] Available at: http://www.mipex.eu
[22] Living Conditions of Asylum Seekers Report, University Of Nicosia, Published by UNCHR in 2018
[23] UNCHR Cyprus. (2019). “What are Cypriots’ perceptions about refugees and migrants? Survey results presented today”. Available at: https://www.unhcr.org/cy/2019/03/08/what-are-cypriots-perceptions-about-refugees-and-migrants/
[24] Χρησιμοποιούνται τα πιο πρόσφατα στοιχεία μέχρι να ανανεωθούν με νέα του 2019-2020.
[25] Living Conditions of Asylum Seekers Report, University Of Nicosia, Published by UNCHR in 2018.
[26] UNCHR Cyprus. (2019). “What are Cypriots’ perceptions about refugees and migrants? Survey results presented today”. Available at: https://www.unhcr.org/cy/2019/03/08/what-are-cypriots-perceptions-about-refugees-and-migrants/
[27] Εθνικό Σχέδιο για την Ένταξη των Μεταναστών, 2019. Έκθεση καλών πρακτικών
3.6 Ανάλυση υφιστάμενου ενταξιακού πλαισίου της Κυπριακής Δημοκρατίας Μεταναστευτικοί πυλώνες
Για την αποτύπωση της υφιστάμενης κατάστασης στην Κυπριακή Δημοκρατία είναι αναγκαία η περιγραφή του «μεταναστευτικού κύκλου» ώστε να διευκρινιστεί ο τρόπος εισόδου των μεταναστών, προσφύγων και αιτητών ασύλου στην ΚΔ. Πιο συγκεκριμένα, αυτές είναι:
- Είσοδος με νόμιμο τρόπο
- Διαμονή με νόμιμο τρόπο
- Ένταξη ή αποχώρηση οικειοθελούς χαρακτήρα
Σε γενικότερο πλαίσιο, το μεταναστευτικό κύκλωμα της Κυπριακής Δημοκρατίας ή αλλιώς οι μεταναστευτικοί πυλώνες περιλαμβάνουν την χρονική περίοδο από την ημέρα εισόδου του μετανάστη στη χώρα υποδοχής μέχρι το τελευταίο στάδιο, όπου ο ωφελούμενος θα δύναται να θεωρηθεί άτομο με δικαιώματα πρόσβασης και ισότιμης συμμετοχής του στα κοινά της ΚΔ.
1ος Πυλώνας: Είσοδος στην ΚΔ: Για τη διαχείριση της εισόδου των ροών στη χώρα υποδοχής, ο πρώτος πυλώνας διακρίνεται σε εκείνον της νόμιμης και σε εκείνον της Παράτυπης εισόδου. Όσον αφορά την νόμιμη είσοδο εντοπίζονται δύο βασικά στάδια αποτύπωσης των μεταναστευτικών ροών που ακολουθούνται βάσει διαδοχικής σειράς:
- Είσοδος από εγκεκριμένα σημεία εισόδου
- Έλεγχος των νόμιμων μεταναστών
Τα βασικά σημεία εισόδου των ροών είναι τα αεροδρόμια Λάρνακας και Πάφου, καθώς και τα λιμάνια Λάρνακας, Λεμεσού, Λατσί και Πάφου, τα οποία βρίσκονται στις συγκεκριμένες περιοχές και υπάγονται στον έλεγχο της Κυβέρνησης της Κυπριακής Δημοκρατίας [βάσει Νόμου «Ο περί Αλλοδαπών και Μεταναστεύσεως Νόμος(ΚΕΦ.105)»] ισχύει ότι «Τo Υπουργικό Συμβούλιο δύναται vα δηλώνει με γvωστoπoίηση στη Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας oπoιoδήπoτε λιμάνι της Δημοκρατίας ως εγκεκριμέvo λιμάνι για τους σκοπούς του Νόμου αυτού.»
Οι εμπλεκόμενοι φορείς σε όλη τη διαδικασία ελέγχου των νόμιμων εγγράφων μετανάστευσης είναι οι:
- Το Υπουργείο Εξωτερικών της Κυπριακής Δημοκρατίας και ιδιαίτερα οι Προξενικές Αρχές, όπου βάσει του Νόμου «Ο περί Αλλοδαπών και Μεταναστεύσεως Νόμους (ΚΕΦ.105220 (I) /2002)» ισχύει ότι «Τηρoυμέvωv τωv διατάξεων του Άρθρου 8, καvέvα πρόσωπο δεν θα εισέρχεται στη Δημοκρατία χωρίς διαβατήριο και oπoιoδήπoτε πρόσωπο ενεργεί με τov τρόπο αυτό θα θεωρείται ως απαγορευμένος μετανάστης».
- Το Τμήμα Αρχείου Πληθυσμού και Μετανάστευσης της Κυπριακής Δημοκρατίας, όπου οι αιτήσεις που αφορούν στον Τομέα Μετανάστευσης του Τμήματος υποβάλλονται σε συγκεκριμένα σημεία
- Υπηρεσία Αλλοδαπών και Μετανάστευσης όπου η αίτηση για Παράταση θεώρησης-Κατηγορία Γ υποβάλλεται ως αίτημα στη συγκεκριμένη Υπηρεσία. Οι τύποι πολιτικής θεωρήσεων εισόδου που αφορούν την μετανάστευση διαχωρίζονται στις εξής κατηγορίες:
Θεώρηση εκδοθείσα κατά την άφιξη/στα Σύνορα-Κατηγορία Γ
Παράταση Θεώρησης-Κατηγορία Γ
Θεώρηση μακράς διαρκείας-Κατηγορία Δ
2ος Πυλώνας: Διαμονή με νόμιμο τρόπο: Σε πρώτο στάδιο, η άδεια διαμονής μπορεί να εκδοθεί για λόγους απασχόλησης, εκπαίδευσης, οικογενειακής επανένωσης(εξαιρούνται οι δικαιούχοι συμπληρωματικής προστασίας), μακροχρόνιας ή μόνιμης διαμονής, τουρισμού καθώς και κατοχής καθεστώτος πρόσφυγα. Για την παροχή άδειας απασχόλησης αρμόδια υπηρεσία είναι το Τμήμα Αρχείου Πληθυσμού και Μετανάστευσης για την πρώτη έκδοση και τις ανανεώσεις και στη συνέχεια, για την έκδοση αδειών παραμονής και εργασίας. Οι άδειες παραχωρούνται σε όλους τους μη Κύπριους που απασχολούνται από νομικά πρόσωπα ή αυτοαπασχολούνται στην Κύπρο. Επίσης, οι Πολίτες της ΕΕ μπορούν να εισέλθουν στη Δημοκρατία χωρίς συμβόλαιο εργασίας και να αναζητήσουν εργασία για περίοδο 4 μηνών πριν απευθυνθούν στο Τμήμα Αρχείου Πληθυσμού κα Μετανάστευσης για την εξασφάλιση Πιστοποιητικού Εγγραφής.
3ος Πυλώνας: Ένταξη ή αποχώρηση οικειοθελούς χαρακτήρα: Το τελευταίο στάδιο του μεταναστευτικού κύκλου είναι η αναχώρηση ή η ένταξη στη χώρα διαμονής. Η αναχώρηση μπορεί να διακριθεί σε:Οικειοθελή
- Υποβοηθούμενη
- Αναγκαστική
Στην πρώτη περίπτωση, η αναχώρηση του μετανάστη συντελείται συνήθως όταν είναι νόμιμος και επιθυμεί να επιστρέψει στη χώρα προέλευσής του. Βάσει του Νόμου «Ο περί Αλλοδαπών και Μεταναστεύσεως Νόμος(ΚΕΦ.105- 153(I)/2011)» για την απόφαση επιστροφής προβλέπεται κατάλληλο χρονικό διάστημα για οικειοθελή αναχώρηση μεταξύ 7 και 30 ημερών. Η αναχώρηση του ατόμου μπορεί να πραγματοποιηθεί βάσει της χρήσης των προσωπικών του πόρων ή με κάλυψη του κόστους από τον εργοδότη.
Στη δεύτερη περίπτωση, οι βασικοί φορείς που εμπλέκονται στην υποβοηθούμενη επιστροφή του μετανάστη είναι ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης (ΔΟΜ). Ο ΔΟΜ, μέσω του προγράμματος «Υποβοηθούμενης Εθελούσιας Επιστροφής και Επανένταξης (AVRR)», παρέχει υπηρεσίες πληροφόρησης και παροχής συμβουλών, προμήθεια ταξιδιωτικών εγγράφων, διευθέτηση του ταξιδιού με ασφάλεια και παροχή υποστήριξης για την επανένταξη στην χώρα προέλευσης.
Σε συνάρτηση με τα παραπάνω, η Υπηρεσία Αλλοδαπών και Μετανάστευσης ενεργεί προς την άμεση στήριξη των μεταναστών και αιτητών ασύλου, για τον αποτελεσματικό επαναπατρισμό τους.
Νομική διάσταση μετανάστευσης στην Κυπριακή Δημοκρατία
Τα αλλεπάλληλα μεταναστευτικά κύματα που έχουν εισέλθει στην Κυπριακή Δημοκρατία έχουν δημιουργήσει την ανάγκη για τη θέσπιση νομοθεσίας με μακροπρόθεσμους στόχους, που θα επιτρέπεται η ομαλή ενσωμάτωση των μεταναστών προωθώντας:
- την ανοχή προς κάθε διαφορετικότητα
- τον σεβασμό και τον αποτροπή του ρατσισμού
- τη διαμόρφωση ενός περιβάλλοντος ειρηνικής συνύπαρξης των ωφελούμενων με την Κυπριακή κοινωνία
- την μείωση φαινομένων κοινωνικού αποκλεισμού.
Σύμφωνα με το Κυπριακό Σύνταγμα και με βάση το Άρθρο 28 (1) «Όλοι είναι ίσοι απέναντι στο νόμο, στη διοίκηση και τη δικαιοσύνη και δικαιούνται ίσης προστασίας και μεταχείρισης». Ακολουθώντας το Άρθρο 28 (2) του Συντάγματος, διαφυλάσσεται η απόλαυση των οικονομικών, πολιτιστικών και κοινωνικών δικαιωμάτων χωρίς καμία διάκριση. Προβλέπεται επίσης ότι όλα τα άτομα θα απολαμβάνουν τα δικαιώματα και τις ελευθερίες χωρίς άμεση ή έμμεση διάκριση έναντι οποιουδήποτε ατόμου βάσει της φυλής, κοινότητας, θρησκείας, φύλου, πολιτικής ή άλλης πεποίθησης, εθνικής ή κοινωνικής καταγωγής, γεννήσεως, χρώματος, κοινωνικής τάξης ή για όποιον άλλο λόγο, εκτός και αν το Σύνταγμα προνοεί έτσι. Όλα τα άρθρα που αφορούν ανθρώπινα δικαιώματα και που εμπεριέχονται στο Μέρος ΙΙ του Κυπριακού Συντάγματος (Άρθρα 6-35) καθώς και τα δικαιώματα που παρέχονται από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα οφείλουν να ασκούνται με τρόπο που να μην εμπεριέχει διάκριση.
Οι βασικοί νόμοι που διέπουν την Κυπριακή Δημοκρατία και σχετίζονται άμεσα με το μεταναστευτικό και προσφυγικό ζήτημα, είναι «Ο περί Αλλοδαπών και Μεταναστεύσεως Κεφ. 105» και «Ο περί Προσφύγων Νόμος του 2000 (Ν. 6(I)/2000) Ε.Ε., Παρ.Ι(I), Αρ.3383, 28/1/2000». Πιο συγκεκριμένα, ο «Ο περί Αλλοδαπών και Μεταναστεύσεως Κεφ. 105» αναφέρει ρητά και ορίζει όλο το περιεχόμενο που διέπει το μεταναστευτικό φαινόμενο. Δίνοντας ερμηνεία της έννοιας «αλλοδαπός» (Άρθρο 2) ορίζει τις διαδικασίες παραμονής στην Κυπριακή Δημοκρατία. Πιο αναλυτικά, με βάση το Άρθρο 18 «Διαδικασία για την παραχώρηση άδειας μετανάστευσης στη Δημοκρατία του επί μακρόν διαμένοντος σε πρώτο κράτος μέλος άλλο από τη Δημοκρατία», αναφέρεται ότι:
- «18Κ.-(1) Ο επί μακρόν διαμένων σε πρώτο κράτος μέλος άλλο από τη Δημοκρατία υποχρεούται, εντός τριών μηνών από την άφιξή του στις ελεγχόμενες από την κυβέρνηση της Δημοκρατίας περιοχές ή πριν εγκαταλείψει το πρώτο κράτος μέλος, να υποβάλει αίτηση στο Διευθυντή για την παραχώρηση άδειας μετανάστευσης.
- (2) Η αίτηση υποβάλλεται στον Τύπο ο οποίος καθορίζεται από το Διευθυντή, με την καταβολή του αντίστοιχου τέλους το οποίο προβλέπεται για την έκδοση δελτίου ταυτότητας με βιομετρικά στοιχεία, σύμφωνα με τις διατάξεις του περί Αρχείου Πληθυσμού Νόμου, και συνοδεύεται από (τα ακόλουθα) δικαιολογητικά, όπως αυτά απαιτούνται ανάλογα με την περίπτωση.»
Επίσης, ο «Ο περί Προσφύγων Νόμος του 2000 (Ν. 6(I)/2000) Ε.Ε., Παρ.Ι(I), Αρ.3383, 28/1/2000» , σύμφωνα με το Άρθρο 2, εκτός αν από το κείμενο προκύπτει διαφορετική έννοια, “αιτητής” σημαίνει αλλοδαπός, ο οποίος έχει υποβάλει αίτηση για αναγνώρισή του ως πρόσφυγα και η ιδιότητα αυτή ισχύει για την περίοδο από την ημερομηνία υποβολής της αίτησης μέχρι την τελική απόφαση στην αίτηση αυτή, “αλλοδαπός” σημαίνει πρόσωπο, όπως αυτό ορίζεται στον περί Αλλοδαπών και Μεταναστεύσεως Νόμο. Ακολούθως, περιγράφεται το νομοθετικό πλαίσιο:
Τροποποιήσεις 2019
- «Ο περί Αλλοδαπών και Μεταναστεύσεως (Τροποποιητικός) (Αρ. 2) Νόμος του 2019 (Ν. 8(I)/2019) Ε.Ε., Παρ.Ι(I), Αρ.4684, 8/2/2019»
Σύμφωνα με το Άρθρο 1, ο παρών Νόμος θα αναφέρεται ως ο «περί Αλλοδαπών και Μεταναστεύσεως (Τροποποιητικός) (Αρ. 2) Νόμος του 2019» και θα διαβάζεται μαζί με τον περί Αλλοδαπών και Μεταναστεύσεως Νόμο (που στο εξής θα αναφέρεται ως «ο βασικός νόμος»).
- «Ο περί Αρχείου Πληθυσμού (Τροποποιητικός) (Αρ. 2) Νόμος του 2019 (Ν. 65(I)/2019) Ε.Ε., Παρ.Ι(I), Αρ.4703, 10/5/2019»
Σύμφωνα με το Άρθρο 2, το Άρθρο 16 του βασικού νόμου τροποποιείται ως ακολούθως με την αντικατάσταση στο εδάφιο (2) αυτού της λέξης «πενταπλάσιο» (τέταρτη γραμμή) με τη λέξη «διπλάσιο» και με την αντικατάσταση στο τέλος του εδαφίου (2) αυτού της τελείας με άνω και κάτω τελεία και με την προσθήκη, αμέσως μετά, της ακόλουθης επιφύλαξης:
- 65(Ι) του 2019.«Νοείται ότι το καθορισμένο επιβαρυντικό τέλος δεν διπλασιάζεται στις περιπτώσεις υποβολής αίτησης καταχώρισης γέννησης εντός έξι (6) μηνών από την ημερομηνία έναρξης της ισχύος του περί Αρχείου Πληθυσμού (Τροποποιητικού) (Αρ. 2) Νόμου».
- «Ο περί Αλλοδαπών και Μετανάστευσης (Προϋποθέσεις Εισόδου και Διαμονής Υπηκόων Τρίτων Χωρών με σκοπό την Έρευνα, τις Σπουδές, την Πρακτική Άσκηση, την Εθελοντική Υπηρεσία, τις Ανταλλαγές Μαθητών ή τα Εκπαιδευτικά Προγράμματα) Νόμος του 2019 (Ν. 7(I)/2019)»
Σύμφωνα με το Άρθρο 1, ο παρών Νόμος θα αναφέρεται ως ο «περί Αλλοδαπών και Μετανάστευσης (Προϋποθέσεις Εισόδου και Διαμονής Υπηκόων Τρίτων Χωρών με σκοπό την Έρευνα, τις Σπουδές, την Πρακτική Άσκηση, την Εθελοντική Υπηρεσία, τις Ανταλλαγές Μαθητών ή τα Εκπαιδευτικά Προγράμματα) Νόμος του 2019».
Τροποποιήσεις 2017
- «Ο περί Γάμου (Τροποποιητικός) Νόμος του 2017 (Ν. 95(I)/2017) Ε.Ε., Παρ.Ι(I), Αρ.4612, 14/7/2017»
Σύμφωνα με το Άρθρο 1 ο παρών Νόμος θα αναφέρεται ως «ο περί Γάμου (Τροποποιητικός) Νόμος του 2017» και θα διαβάζεται μαζί με τους περί Γάμου Νόμους του 2003 και 2009 (που στο εξής θα αναφέρονται ως «ο βασικοί νόμοι»).
Τροποποιήσεις 2015
- «Ο περί Πολιτικής Συμβίωσης Νόμος του 2015 (184(I)/2015)»
Σύμφωνα με το Άρθρο 3 σκοπός του παρόντος Νόμου είναι η ρύθμιση των όρων και των έννομων αποτελεσμάτων Πολιτικής Συμβίωσης.
Τροποποιήσεις 2014
- «Ο περί της Πρόληψης και της Καταπολέμησης της Εμπορίας και Εκμετάλλευσης Προσώπων και της Προστασίας των Θυμάτων Νόμος του 2014 (Ν. 60(I)/2014)»
Σύμφωνα με το Άρθρο 3 σκοπός του παρόντος Νόμου είναι η λήψη μέτρων για την πρόληψη, καταστολή και καταπολέμηση των αδικημάτων της εμπορίας, της εκμετάλλευσης και κακοποίησης προσώπων, η προστασία και η στήριξη των θυμάτων των εν λόγω αδικημάτων, η δημιουργία μηχανισμών ελέγχου και η προώθηση της διεθνούς συνεργασίας για την εφαρμογή των πιο πάνω μέτρων.
- «Ο περί Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος και Γενικότερα περί Κοινωνικών Παροχών Νόμος του 2014 (Ν. 109(I)/2014) Ε.Ε., Παρ.Ι(I), Αρ.4453, 11/7/2014»
Σύμφωνα με το Άρθρο 5 εδάφιο 1 τηρουμένων των διατάξεων της νομοθεσίας, το πρόσωπο δύναται να υποβάλει αίτηση για να καταστεί δικαιούχο για παροχή ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος, εφόσον πληρούνται οι πιο κάτω προϋποθέσεις:
Ο αιτητής πρέπει να είναι είτε πολίτης της Δημοκρατίας, πολίτης της Ένωσης, Υπήκοος τρίτης χώρας, ο οποίος έχει καθεστώς επί μακρόν διαμένοντος στη Δημοκρατία με βάση τον «περί Αλλοδαπών και Μεταναστεύσεως Νόμο», όπως αυτός εκάστοτε τροποποιείται ή αντικαθίσταται.
Τροποποιήσεις 2013
- «Ο περί Δημόσιων Βοηθημάτων και Υπηρεσιών (Τροποποιητικός) Νόμος του 2013 (Ν. 64(I)/2013) Ε.Ε., Παρ.Ι(I), Αρ.4398, 12/7/2013»
Σύμφωνα με το Άρθρο 3, Μέρος (ΙΙ) δικαίωμα Δημόσιου Βοηθήματος έχουν οι ΥΤΧ οι οποίοι έχουν το καθεστώς επί μακρόν διαμένοντος στη Δημοκρατία είτε καθεστώς επί μακρόν διαμένοντος σε άλλο κράτος μέλος και άδεια μετανάστευσης στη Δημοκρατία. Επίσης, το ίδιο δικαίωμα απολαμβάνουν οι ΥΤΧ οι οποίοι κατέχουν νομικό καθεστώς που προβλέπεται στους «περί Προσφύγων Νόμο» και των δυνάμει αυτού εκδιδόμενων Κανονισμών, εξαιρουμένων των αιτητών ασύλου και των προσώπων με καθεστώς προσωρινής διαμονής για ανθρωπιστικούς λόγους. Ακόμη, απευθύνεται σε κάθε ΥΤΧ, ο οποίος κατέχει το νομικό καθεστώς του αιτητή ασύλου ή καθεστώς προσωρινής διαμονής για ανθρωπιστικούς λόγους δυνάμει του «περί Προσφύγων Νόμου».
Τροποποιήσεις 2007
- «Ο περί του Δικαιώματος των Πολιτών της Ένωσης και των Μελών των Οικογενειών τους να Κυκλοφορούν και να Διαμένουν Ελεύθερα στη Δημοκρατία Νόμος του 2007 (7(I)/2007)»
Σύμφωνα με το Άρθρο 3 σκοπός του παρόντος Νόμου είναι ο καθορισμός των όρων και διατυπώσεων που διέπουν την άσκηση του δικαιώματος της ελεύθερης κυκλοφορίας και διαμονής στη Δημοκρατία από τους πολίτες της Ένωσης και τα μέλη των οικογενειών τους, των όρων και διατυπώσεων που διέπουν την άσκηση του δικαιώματος μόνιμης διαμονής στη Δημοκρατία των πολιτών της Ένωσης και των μελών των οικογενειών τους και των περιορισμών που δύνανται να επιβληθούν στα δικαιώματα που αναφέρονται στις παραγράφους (α) και (β) ανωτέρω, για λόγους δημόσιας τάξης, δημόσιας ασφάλειας ή δημόσιας υγείας.
Τροποποιήσεις 2005
- «Ο περί της Κατοχύρωσης και της Προστασίας των Δικαιωμάτων των Ασθενών Νόμος του 2004 (Ν. 1(I)/2005)»
Σύμφωνα με το Άρθρο 7 η φροντίδα υγείας προσφέρεται σε όλους ισότιμα χωρίς δυσμενή διάκριση.
Τροποποιήσεις 2004
- «Ο περί Καταπολέμησης των Φυλετικών και Ορισμένων Άλλων Διακρίσεων (Επίτροπος) Νόμος του 2004 (42(I)/2004)»
Σύμφωνα με το Άρθρο 5 τηρουμένων των διατάξεων του παρόντος Νόμου οι αρμοδιότητες, καθήκοντα και εξουσίες του Επίτροπου καλύπτουν σε δραστηριότητες του ιδιωτικού και δημόσιου τομέα δραστηριοτήτων, τα ακόλουθα:
(α) Απαγορευμένες με νόμο διακρίσεις με την έννοια του άρθρου 6, φυλετικές διακρίσεις και έμμεσες φυλετικές διακρίσεις με την έννοια του άρθρου 7, και εν γένει διακρίσεις λόγω φυλής, κοινότητας, γλώσσας, χρώματος, θρησκείας, πολιτικών ή άλλων πεποιθήσεων, και εθνικής ή εθνοτικής καταγωγής.
(β) την απόλαυση χωρίς φυλετικές διακρίσεις με την έννοια του άρθρου 7, των δικαιωμάτων και ελευθεριών που προβλέπονται στο Μέρος ΙΙ του Συντάγματος της Κυπριακής Δημοκρατίας και στις Συμβάσεις και Νόμους που αναφέρονται Ε .Ε . Π α ρ .Ι(I), Α ρ .3822, 19/3/2004 42(I)/2004 8 πιο κάτω, που στο εξής θα αναφέρονται ως «τα προστατευόμενα δικαιώματα και ελευθερίες», τηρουμένων πάντα των εξαιρέσεων, επιφυλάξεων, όρων, περιορισμών και διατυπώσεων που προβλέπονται στο Σύνταγμα, τη σχετική Σύμβαση, ή το Νόμο, ανάλογα με την περίπτωση.
- «Ο περί Αστυνομίας Νόμος του 2004 (Ν. 73(I)/2004) Ε.Ε., Παρ.Ι(I), Αρ.3834, 8/4/2004»
Σύμφωνα με το Άρθρο 10 ο Αρχηγός ή κατάλληλα εξουσιοδοτημένος από αυτόν Αξιωματικός εκδίδει, ύστερα από σχετική αίτηση αιτητή ή δεόντως εξουσιοδοτημένου από τον αιτητή προσώπου, αφού βεβαιωθεί ότι το μητρώο του αιτητή είναι λευκό, πιστοποιητικό λευκού ποινικού μητρώου σε πολίτη της Κυπριακής Δημοκρατίας ή σε αλλοδαπό που διαμένει νόμιμα στην Κύπρο για έξι τουλάχιστο μήνες. Επίσης, ο Αρχηγός ή κατάλληλα εξουσιοδοτημένος από αυτόν Αξιωματικός εκδίδει, ύστερα από σχετική αίτηση του αιτητή ή δεόντως εξουσιοδοτημένου από τον αιτητή προσώπου, πιστοποιητικό ποινικού μητρώου στο οποίο αναφέρονται οι καταδίκες που τον αφορούν σε πολίτη της Κυπριακής Δημοκρατίας και σε αλλοδαπό που διαμένει νόμιμα στην Κύπρο για έξι τουλάχιστο μήνες.
Τροποποιήσεις 2002
- «Ο περί Αρχείου Πληθυσμού Νόμος του 2002 (Ν. 141(I)/2002)»
Τα προσόντα για πολιτογράφηση αλλοδαπού που αιτείται τέτοια πολιτογράφηση, είναι τα ακόλουθα:
(α) Διαμονή στη Δημοκρατία για όλο το χρονικό διάστημα των αμέσως προηγούμενων 12 μηνών από την ημερομηνία της αίτησης, και
(β) κατά τη διάρκεια των αμέσως προηγούμενων από το πιο πάνω αναφερόμενο δωδεκάμηνο χρονικό διάστημα επτά ετών, είτε διέμενε στη Δημοκρατία, είτε διετέλεσε στη δημόσια υπηρεσία της Δημοκρατίας, είτε μερικώς το ένα και μερικώς το άλλο, για χρονικά διαστήματα που αθροισμένα να μην είναι λιγότερα των τεσσάρων ετών.
Νοείται ότι οι φοιτητές, επισκέπτες και αυτοεργοδοτούμενοι, καθώς και οι αθλητές, προπονητές, τεχνικοί αθλημάτων, οικιακοί βοηθοί, νοσοκόμοι και οι εργαζόμενοι σε Κύπριους ή ξένους εργοδότες ή σε υπεράκτιες εταιρείες, που διαμένουν στη Δημοκρατία αποκλειστικά με σκοπό την εργασία, όπως επίσης και οι σύζυγοι, τα τέκνα ή άλλα εξαρτώμενά τους πρόσωπα, πρέπει, κατά τη διάρκεια των αμέσως προηγούμενων τουλάχιστον επτά ετών να συγκεντρώνουν συνολική διαμονή στη Δημοκρατία τουλάχιστον επτά ετών, από την οποία το ένα έτος αμέσως πριν την ημερομηνία υποβολής της αίτησής τους η διαμονή του να είναι συνεχής, (γ) είναι καλού χαρακτήρα, και (δ) έχει πρόθεση σε περίπτωση χορήγησης σ’ αυτόν πιστοποιητικού.
Τροποποιήσεις 2000
- «Ο περί Στατιστικής Νόμος του 2000 (Ν. 15(I)/2000)»
Σύμφωνα με το Άρθρο 2 στον παρόντα Νόμο, εκτός άν από το κείμενο προκύπτει διαφορετική έννοια— Ερμηνεία. «απογραφή» σημαίνει την πλήρη καταγραφή ή καταμέτρηση όλων των υπό επισκόπηση στατιστικών μονάδων. Σύμφωνα με το Άρθρο 3 εδάφιο (1) η Στατιστική μονάδα αναγνωρίζεται άμεσα από το όνομα και τη διεύθυνση της ή από αριθμό εγγραφής που της έχει επίσημα παραχωρηθεί. Επίσης, η Στατιστική μονάδα αναγνωρίζεται έμμεσα αν υπάρχει η δυνατότητα να εξακριβωθεί η ταυτότητά της με τρόπο άλλο από αυτό που αναφέρεται στην παράγραφο. Για να διαπιστωθεί αν μια στατιστική μονάδα είναι δυνατό να αναγνωριστεί έμμεσα λαμβάνονται υπόψη όλα τα μέσα τα οποία εύλογα μπορεί να χρησιμοποιηθούν για την αναγνώριση της συγκεκριμένης στατιστικής μονάδας.
- «Ο περί Προσφύγων Νόμος του 2000 (Ν. 6(I)/2000) Ε.Ε., Παρ.Ι(I), Αρ.3383, 28/1/2000»
Σύμφωνα με το Άρθρο 2 στον Νόμο αυτό, «αιτητής» σημαίνεις αλλοδαπός, ο οποίος έχει υποβάλει αίτηση για αναγνώρισή του ως πρόσφυγα και η ιδιότητα αυτή ισχύει για την περίοδο από την ημερομηνία υποβολής της αίτησης μέχρι την τελική απόφαση στην αίτηση αυτή. Παράλληλα, στον νόμο ορίζεται ως «ανήλικος» το πρόσωπο κάτω των δεκαοκτώ ετών, ενώ «αρμόδιος λειτουργός» σημαίνει λειτουργός μετανάστευσης, ο οποίος είναι ειδικά εκπαιδευμένος για θέματα προσφύγων.
Τροποποιήσεις 1996
- «Ο περί Πολιτικής Άμυνας Νόμος του 1996 (Ν. 117(I)/1996) Ε.Ε., Παρ.Ι(I), Αρ.3111, 31/12/1996»
Σύμφωνα με το Άρθρο 8 εδάφιο (2) χωρίς να επηρεάζεται η γενικότητα των διατάξεων του εδαφίου (1), κανονισμοί που εκδίδονται με βάση το άρθρο αυτό, μπορεί να προβλέπουν για οποιαδήποτε από τα θέματα που αναφέρονται στα άρθρα 3, 4, 6 και 7 του παρόντος Νόμου, καθώς και για οποιαδήποτε μέτρα που αποσκοπούν στον έλεγχο εκτοπισμένων ή προσφύγων ή μελών πληθυσμού, καθώς και στην υγειονομική περίθαλψη ή άλλης μορφής ανακούφιση οποιωνδήποτε προσώπων τα οποία υφίστανται τις συνέπειες σύρραξης ή συμφοράς, περιλαμβανομένων οποιωνδήποτε θεμάτων που αφορούν τη μεταχείριση νεκρών.
Βασικός νόμος 1959
- «Aliens and Migration: Chapter 105 of the Laws[1]»
A law to amend and consolidate the laws relating to aliens and Immigration
Νομική διάσταση πολιτικής για το άσυλο στην Κυπριακή Δημοκρατία
Η νομική βάση ασύλου της Κυπριακής Δημοκρατίας πηγάζει από τις Διεθνείς Συμβάσεις, Ευρωπαϊκούς Κανονισμούς και σε Ευρωπαϊκές Οδηγίες. Η Κύπρος έχει επικυρώσει μια σειρά από Διεθνείς Συμβάσεις, όπως η Σύμβαση της Γενεύης της 28ης Ιουλίου 1951, η οποία κυρώθηκε στις 16 Μαΐου του 1963 . Παράλληλα, ο «Ο περί Προσφύγων Νόμος του 2000 (Ν. 6(I)/2000) Ε.Ε., Παρ.Ι(I), Αρ.3383, 28/1/2000», ο οποίος κυρώθηκε στις 9 Ιουλίου του 1968, αποτελεί την κορωνίδα του Κυπριακού νομοθετικού πλαισίου, όσον αφορά την εναρμόνιση της Κυπριακής Δημοκρατίας με το ευρωπαϊκό και διεθνές δίκαιο. Σε αυτές που ήδη έχουν επικυρωθεί από την Κυπριακή Δημοκρατία, εγκολπώνονται πρόνοιες που εγγυούνται δικαιώματα σε όλους, ανεξαρτήτως καταγωγής ή φύλου και ανεξαρτήτως από το κατά πόσον είναι ημεδαποί ή μετανάστες ή αλλοδαποί.
Παρακάτω παρατίθενται τα βασικά κείμενα που επαφίενται και ρυθμίζουν το νομοθετικό πλαίσιο του ασύλου (Πίνακας 2, Πίνακας 3, Πίνακας 4, Πίνακας 5):
Διεθνείς Συμβάσεις
| Χρονολογία | Έγγραφο |
| 1968 | 09/7/1968 – Κύρωση Πρωτοκόλλου Νέας Υόρκης της 31ης Ιανουαρίου 1967 |
| 1963 | 16/5/1963 – Κύρωση Σύμβασης της Γενεύης της 28ης Ιουλίου 1951 |
Ευρωπαϊκοί Κανονισμοί:
| Χρονολογία | Έγγραφο |
| 2004 | Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 343/2003 για τα κριτήρια και τους μηχανισμούς προσδιορισμού του κράτους μέλους το οποίο είναι υπεύθυνο για την εξέταση αίτησης ασύλου που έχει υποβληθεί σε κράτος μέλος από υπήκοο τρίτης χώρας |
| 2004 | Κανονισμός 2725/2000 σχετικά με τη θέσπιση του Eurodac για την αντιπαραβολή δαχτυλικών αποτυπωμάτων για την αποτελεσματική εφαρμογή της σύμβασης του Δουβλίνου |
Ευρωπαϊκές Οδηγίες
| Χρονολογία | Έγγραφο |
| 2009 | Οδηγία 2005/85/ΕΚ σχετικά με τις ελάχιστες προδιαγραφές για τις διαδικασίες με τις οποίες τα κράτη μέλη χορηγούν και ανακαλούν το καθεστώς του πρόσφυγα (minimum standards on the procedures in member states for granting and withdrawing refugee status). |
| 2007 | Οδηγία 2004/83/ΕΚ για τον καθορισμό των ελάχιστων κανόνων σχετικά με τους όρους που πρέπει να πληρούν οι υπήκοοι τρίτων χωρών ή οι απάτριδες για την αναγνώριση του καθεστώτος του πρόσφυγα ή τα άτομα που, για άλλους λόγους, έχουν ανάγκη διεθνούς προστασίας, καθώς και σχετικά με το περιεχόμενο των καθεστώτων αυτών. |
| 2005 | Οδηγία 2003/9/ΕΚ σχετικά με τα ελάχιστα επίπεδα υποδοχής αιτούντων άσυλο |
| 2004 | Οδηγία 2001/55/ΕΚ της 20ης Ιουλίου 2001, σχετικά με τις ελάχιστες προδιαγραφές παροχής προσωρινής προστασίας σε περίπτωση μαζικής εισροής εκτοπισμένων και μέτρα για τη δίκαιη κατανομή βαρών μεταξύ κρατών μελών, όσον αφορά την υποδοχή και την αντιμετώπιση των συνεπειών της υποδοχής αυτών των ατόμων |
Νόμοι
| Χρονολογία | Έγγραφο |
| 2015 | Ο περί Αλλοδαπών και Μεταναστεύσεως Νόμος (ΚΕΦ.105) |
| 2000 | Ο περί Προσφύγων Νόμος του 2000 (Ν. 6(I)/2000) Ε.Ε., Παρ.Ι(I), Αρ.3383, 28/1/2000 |
Οι διαδικασίες που σχετίζονται με την παροχή ασύλου στην Κυπριακή Δημοκρατία, σύμφωνα με το Υπουργείο Εσωτερικών έχουν την ακόλουθη μορφή:
- Αίτηση Ασύλου μπορεί να υποβληθεί σε όλα τα νόμιμα σημεία εισόδου κατά την άφιξη του αιτητή στην Κύπρο, σε οποιοδήποτε αστυνομικό σταθμό και στα επαρχιακά γραφεία της Υπηρεσίας Αλλοδαπών και Μετανάστευσης.
- Άτομο το οποίο βρίσκεται υπό κράτηση μπορεί να υποβάλει αίτηση ασύλου στη φυλακή/κέντρο κράτησης/αστυνομικό σταθμό στον οποίο κρατείται. Κατά την υποβολή της αίτησης, ο αιτητής πληροφορείται σε γλώσσα κατανοητή από αυτόν τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του ως αιτητής όπως αυτά προβλέπονται από τον Νόμο, τη διαδικασία εξέτασης ασύλου την οποία πρέπει να ακολουθήσει, τις παροχές που δικαιούται αναφορικά με τις συνθήκες υποδοχής και τις ακολουθούμενες διαδικασίες για την πρόσβαση του και τις οργανώσεις ή ομάδες προσώπων που του παρέχουν νομική υποστήριξη ή και στήριξη αναφορικά με τις συνθήκες υποδοχής.
- Η αίτηση ασύλου είναι διαθέσιμη στα ελληνικά, τουρκικά, αγγλικά, γαλλικά, αραβικά, φαρσί, σέρβο-κροατικά και ρωσικά. Με την υποβολή της αίτησης ασύλου, παρέχεται στον αιτητή έντυπο βεβαίωσης υποβολής αίτησης ασύλου (confirmation letter), το οποίο του δίδει πρόσβαση σε όλα τα δικαιώματα που προνοούνται από τη Νομοθεσία (πρόσβαση σε δημόσιο βοήθημα, σύστημα υγείας, εργασία, εκπαίδευση κτλ). Επιπλέον, με την υποβολή αίτησης ασύλου, ο αιτητής είναι υποχρεωμένος να προβεί σε ιατρικές εξετάσεις. Στο πλαίσιο αυτό η διαμόρφωση ενός πλαισίου αξιολόγησης της παρούσας στρατηγικής, χρειάζεται η χρήση συγκεκριμένων δεικτών αξιολόγησης.
Αποτίμηση έργου Κυπριακής Δημοκρατίας για τη διαχείριση του μεταναστευτικού και προσφυγικού ζητήματος
Η Κύπρος, ως πλήρες μέλος-κράτος της ΕΕ από το 2004 και αποτελώντας το νοτιο-ανατολικό φυσικό σύνορο της, παρουσίασε ένα έντονο ρεύμα μετανάστευσης ιδιαίτερα στους αριθμούς των αιτήσεων ασύλου. Παρότι, με την ένταξη στην ΕΕ είχαν εισαχθεί θεσμικές ρυθμίσεις που αναβαθμίζουν τις πολιτικές καταπολέμησης των διακρίσεων, δεν επήλθε ριζική βελτίωση στους όρους απασχόλησης των χιλιάδων μεταναστών και εργατών από τρίτες χώρες που εργάζονται στην Κύπρο[2].
Το Εθνικό Σχέδιο του 2010 στόχευε ακριβώς στην προώθηση μιας πιο συνεκτικής πολιτικής για την μετανάστευση, μετά από διαβουλεύσεις με όλους τους εμπλεκομένους φορείς. Το Σχέδιο περιέγραφε τις παραμέτρους πολιτικής της ένταξης και αποτελείται από ένα αναλυτικό σχέδιο στήριξης και πληροφόρησης των Υπηκόων των Τρίτων Χωρών που διαμένουν μόνιμα στην Κυπριακή Δημοκρατία. Βάσει του Σχεδίου, είχε διαμορφωθεί το τότε σύγχρονο μοντέλο μετανάστευσης της Κυπριακής Δημοκρατίας το οποίο αποτελούσε μια μίξη αφομοιωτικού και πολυπολιτισμικού, ενώ όσον αφορά τη διοικητική του διάσταση αναφέρεται ως αποκεντρωμένο.
Στοιχεία αφομοίωσης παρατηρήθηκαν και στον «Κύκλο Μετανάστευσης» της Κυπριακής Δημοκρατίας, όσον αφορά τα στάδια Εισόδου-Διαμονής-Αναχώρησης, υπό την έννοια ότι η πλειοψηφία των ενεργειών λαμβάνονταν από τις βασικές κυβερνητικές αρχές(Τμήμα Αρχείου Πληθυσμού και Μετανάστευσης, Υπηρεσία Αλλοδαπών και Μετανάστευσης, Υπουργείο Εξωτερικών και Αστυνομία Κύπρου). Ωστόσο, το τελικό στάδιο του μεταναστευτικού πυλώνα το οποίο ισοδυναμεί με την αναχώρηση των μεταναστών για την χώρα προέλευσής τους, δεν σχετίζεται με αφομοιωτική προσέγγιση, καθώς δεν περιλαμβάνει την επιθυμία πλήρους ενσωμάτωσής τους στην Κυπριακή κοινότητα.
Τα θετικά στοιχεία του τότε Εθνικού Σχεδίου Δράσης είναι συνοπτικά τα ακόλουθα:
- Δράσεις για την ευαισθητοποίηση και κατάρτιση των μεταναστών
- Προώθηση της ίσης μεταχείρισης στην εργασία
- Πρόσβαση στη δικαιοσύνη
- Διοργάνωση σεμιναρίων για εργοδότες και εργαζομένους όσον αφορά την επαγγελματική τους κατάρτιση, τη γνωστοποίηση των διατάξεων περί υγείας στα σχολεία και περί υπηρεσιών μητρότητας(δωρεάν παροχή, ανεξαρτήτως προέλευσης)
- Προγράμματα Ευρωπαϊκού Ταμείου Προσφύγων και Κοινοτικά Πρόγραμμα EQUAL, τα οποία στοχεύουν στην άρση των ανισοτήτων όσον αφορά τα κοινωνικά δικαιώματα των μεταναστών και αιτητών ασύλου
Πιο συγκεκριμένα η δομή του Εθνικού Σχεδίου του 2010-2012 εστίαζε στην διαμόρφωση 8 αξόνων προτεραιότητας, οι οποίοι ήταν οι εξής:
- 1ος Άξονας Προτεραιότητας: «Πληροφόρηση-Εξυπηρέτηση- Διαφάνεια»
- 2ος Άξονας Προτεραιότητας: «Απασχόληση – Κατάρτιση- Συνδικαλισμός»
- 3ος Άξονας Προτεραιότητας: «Εκπαίδευση και εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας»
- 4ος Άξονας Προτεραιότητας: «Υγεία»
- 5ος Άξονας Προτεραιότητας: «Στέγαση-Βελτίωση ποιότητας ζωής, κοινωνικής προστασίας και αλληλεπίδρασης»
- 6ος Άξονας Προτεραιότητας: «Πολιτισμός-Αγωγή του πολίτη-Βασικά στοιχεία πολιτικής και κοινωνικής πραγματικότητας»
- 7ος Άξονας Προτεραιότητας: «Συμμετοχικότητα»
- 8ος Άξονας Προτεραιότητας: «Αξιολόγηση-ετήσια και συνολική»
Έργα προς αυτή την κατεύθυνση με επιτυχή αποτελέσματα είναι τα παρακάτω (επιλέχθηκαν αυτά βάσει των περισσότερων θετικών κριτικών που αποκόμισαν καθ’ όλη τη διάρκεια υλοποίησής τους)[3]. Ενδεικτικά θα παρατεθούν κάποια από αυτά τα οποία βοήθησαν και στη διαμόρφωση των δράσεων του νέου Εθνικού Σχεδίου:
- «Σχέδιο παροχής κινήτρων για την εργοδότηση ατόμων που ανήκουν στις ευπαθείς κοινωνικά ομάδες του πληθυσμού»
Το Σχέδιο είχε ως στόχο την ενθάρρυνση εργοδοτών να προσλάβουν άτομα που ανήκουν στις ευπαθείς κοινωνικά ομάδες του πληθυσμού μέσω παροχής χορηγίας. Το Σχέδιο απέβλεπε στην καταπολέμηση της απροθυμίας των εργοδοτών να προσλάβουν άτομα που ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού. Το Επιθυμητό αποτέλεσμα ήταν η κοινωνική ενσωμάτωση/αποκατάσταση των ευπαθών ομάδων του πληθυσμού που αντιμετωπίζουν προβλήματα κοινωνικού αποκλεισμού.
Το Σχέδιο συγχρηματοδοτήθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο και την Κυπριακή Δημοκρατία στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος « Απασχόληση, Ανθρώπινο Δυναμικό και Κοινωνική Συνοχή» 2007-2013, κάτω από τον Άξονα Προτεραιότητας 2: «Διεύρυνση της Αγοράς Εργασίας και Κοινωνική Συνοχή». Ο προϋπολογισμός του Σχεδίου είναι €3.000.000.
- «Ενισχυτική διδασκαλία σε αναλφάβητους και αλλόγλωσσους μαθητές στη Δημοτική Εκπαίδευση»
Η πρωτοβουλία αυτή περιλάμβανε την ενισχυτική διδασκαλία η οποία αφορούσε τόσο τους/τις αλλόγλωσσους/ες μαθητές και μαθήτριες όσο και τους αναλφάβητους Κύπριους μαθητές και μαθήτριες. Ο ετήσιος προϋπολογισμός του προγράμματος περιλαμβάνει τα €2.5 εκ., μέσω εθνικών κονδυλίων.
- «Δίκτυο για την ένταξη»
Για την επίτευξη της συγκεκριμένης πρωτοβουλίας η CARDEΤ ανέλαβε δράσεις που σχετίζονται με την ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ χωρών , συμπεριλαμβανομένων κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή/και τρίτων χώρων. Η συνεργασία αυτή είχε ως στόχο να αποφέρει τη βελτίωση της διοικητικής ικανότητας και στην αύξηση της ενημερότητας των λειτουργών του κράτους σε ό,τι αφορά στα θέματα ένταξης. Ο προϋπολογισμός έργου ήταν €109.981,66, ενώ ολοκληρώθηκε το 2019.
- «Mingle»
Το ευρωπαϊκό έργο MINGLE στόχευε τόσο στο επίπεδο των ντόπιων όσο και για τους Υπηκόους τρίτων χωρών. Μέσω τοπικών κοινωνικών φορέων, είχε ως στόχο την διευκόλυνση της ενεργού συμμετοχής του πολίτη με την ανάπτυξη του Κοινωνικού και του Ανθρώπινου Κεφαλαίου για τους μετανάστες, ώστε να βελτιωθεί η ικανότητα ολοκλήρωσης μέσω παρεμβάσεων σε 500 ντόπιους και 500 υπηκόους σε 5 χώρες. Οι δραστηριότητές του αφορούν την εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας και τη γνωριμία με την κουλτούρα της χώρας φιλοξενίας. Το πρόγραμμα χρηματοδοτήθηκε από το Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης της ΕΕ με προϋπολογισμό που ανέρχεται στα €615.262,62 με διάρκεια έργου τους 24 μήνες.
- «Προγράμματα Ένταξης από Τοπικές Αρχές»
Στόχος του έργου, ήταν η υποβοήθηση της διαδικασίας ένταξης των Υπηκόων Τρίτων Χωρών (ΥΤΧ) στην Κυπριακή Κοινωνία και η ενίσχυση των πρακτικών και πολιτικών που εφαρμόστηκαν σε σχέση με τους ΥΤΧ. Η συγχρηματοδότηση διεξήχθη, μέσω της Μονάδας Ευρωπαϊκών Ταμείων του Υπουργείου Εσωτερικών, από και το Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης της ΕΕ και την Κυπριακή Δημοκρατία.
- «Εκπαίδευση λειτουργών που εμπλέκονται στην πρώτη και δεύτερη φάση της εξέτασης των αιτήσεων για διεθνή προστασία»
Η σημασία του έργου έγκειται στο ότι ενσωματώθηκε στην ομάδα δράσεων για την «Πληροφόρηση-Εξυπηρέτηση –Διαφάνεια» του Εθνικού Σχεδίου Δράσης του 2010-2012. Η δράση εντάσσεται επίσης στο πλαίσιο στόχων για:
– Υπογραφή συμφωνιών φιλίας και ανταλλαγής
– Παροχή και ανταλλαγή πληροφοριών, εμπειριών και καλών πρακτικών με τις χώρες προέλευσης
To έργο είχε προϋπολογισμό €20.168 (75% από Ευρωπαϊκό Ταμείο Προσφύγων και 25% από εθνικούς πόρους).
- «Υποστήριξη της λειτουργίας του Χώρου Προσωρινής Φιλοξενίας (ΧΠΦ) Ατόμων που Χρήζουν Διεθνούς Προστασίας (ΑΧΔΠ), Πουρνάρα στην Κοκκινοτριμιθιά (2019)»
Το Υπουργείο Εσωτερικών ως συντονιστής του Εθνικού Ειδικού Σχεδίου «Ναυκράτης» το οποίο αφορά στη διαχείριση μαζικής άφιξης ατόμων που χρήζουν προστασίας, κυρίως από τρίτες χώρες, ανέθεσε στην Πολιτική Άμυνα την υλοποίηση μιας σειράς μέτρων για τη βέλτιστη εφαρμογή του. Αναφέρεται ότι στα πλαίσια υλοποίησης των μέτρων αυτών, η Πολιτική Άμυνα ως Τελικός Δικαιούχος έχει συνάψει Συμφωνία Επιδότησης με την Μονάδα Ευρωπαϊκών Ταμείων του Υπουργείου Εσωτερικών που είναι η Υπεύθυνη Αρχή για τα Ταμεία Εσωτερικών Υποθέσεων, σχετικά με την υποστήριξη της λειτουργίας του Χώρου Προσωρινής Φιλοξενίας Ατόμων που Χρήζουν Διεθνούς Προστασίας, Πουρνάρα, στην Κοκκινοτριμιθιά. Tο έργο χρηματοδοτείται από το Ταμείο Εσωτερικής Ασφάλειας και το 100% του ποσού θα καλυφθεί από ενωσιακή χρηματοδότηση. Ο προϋπολογισμός του έργου έχει συμφωνηθεί στα €817.656,55.
- «Κατάρτιση των μεταναστών σε κοινωνικές δεξιότητες, κάτι που θα μπορούσε να ενταχθεί στα πλαίσια της υλοποίησης των υπό σχεδιασμό έργων του ΥΕΚΑ για τη νέα προγραμματική περίοδο»
To έργο εντάχθηκε στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τους Μετανάστες για την περίοδο 2010-2012 στον άξονα 5: ««Στέγαση – Βελτίωση ποιότητας ζωής, κοινωνικής προστασίας και αλληλεπίδρασης» με στόχο την παροχή φιλοξενίας και την βελτίωση της ενταξιακής διαδικασίας των μεταναστευτικών ροών. Η συγχρηματοδότηση διεξήχθη από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο.
Ωστόσο, το τότε σχέδιο παρουσίασε ελλείψεις όσον αφορά τα:
- Τη μη ύπαρξη μιας βασικής μελέτης που να εξετάζει την κατάσταση της ένταξης, όπως αυτή παρουσιάζεται και εξελίσσεται με την πάροδο του χρόνου.
- Τη μη ύπαρξη της ανάλογης σημασίας της διαβούλευσης με τους ίδιους τους μετανάστες έστω και σε ένα μεταγενέστερο στάδιο της διαδικασίας, καθώς αυτοί αποτελούν την κύρια Ομάδα-στόχο.
- τη μη ύπαρξη μακροπρόθεσμης προσέγγισης για την μετανάστευση που εκδηλώνεται μέσα από τον αυστηρό περιορισμό της βίζας των μεταναστών και αφήνει λίγα περιθώρια για μια ουσιαστική ένταξη τους
- Τη σχετικά απομονωμένη λειτουργία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης όσον αφορά τις δράσεις της και τα μακρόπνοα σχέδιά της
- Την έλλειψη συμβουλευτικής στήριξης των μεταναστών και λοιπών ομάδων στόχου με σκοπό την άμεση εργασιακή αποκατάστασή τους
- «Κέντρα Εξυπηρέτησης Μεταναστών (Mi-Hub)»
Το Πανεπιστήμιο Λευκωσίας σε συνεργασία με το ερευνητικό κέντρο CARDET και το Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου προχώρησαν στη δράση: Κέντρα Εξυπηρέτησης Μεταναστών (CY/2019/AMIF/SO2.NO2.1.3/3). Η Δράση συγχρηματοδοτήθηκε από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης (90%) και την Κυπριακής Δημοκρατία (10%). Στόχος των ΚΕΜ είναι να υποστηρίζουν υπηρεσίες πρόσβασης και πόρους που απευθύνονται στις ανάγκες των μεταναστών και να δίνουν έμφαση στη δημιουργία νέων δεξιοτήτων που βοηθούν στην αρμονική προσαρμογή στην κυπριακή κουλτούρα και το κοινωνικό περιβάλλον. Το συγκεκριμένο έργο δημιουργήθηκε για να παρέχει την κατάλληλη βοήθεια σε ευάλωτες ομάδες μεταναστών σε όλη την Κύπρο, παρέχοντας συμβουλές σε ένα ευρύ φάσμα θεμάτων, όπως τα παρακάτω:
- Στέγαση
- Εργοδότηση
- Εκπαίδευση
- Εκμάθηση Αγγλικών και Ελληνικών
- Υγεία
- Κοινωνικές παροχές και αστικά δικαιώματα
- Κοινωνικές υποχρεώσεις και συμβουλευτική καθοδήγηση
Το έργο απευθύνεται τόσο σε μετανάστες, όσο και σε πρόσφυγες και δικαιούχους διεθνούς προστασίας.
- «Προγράμματα ένταξης Υπηκόων Τρίτων Χωρών στην αγορά εργασίας(First Step)»
Αποτελεί πρόγραμμα για την ενίσχυση της πολιτικής ένταξης για πρόσφυγες και μετανάστες, στο πιο κρίσιμο ζήτημα που σχετίζεται με την πρόσβαση στην κυπριακή αγορά εργασίας. Συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης. Πρόκειται για το πρόγραμμα που τιτλοφορείται “First Step” και περιλαμβάνει τη συμμετοχή, την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση τριακόσιων (300) Υπηκόων Τρίτων Χωρών (ΥΤΧ), κυρίως προσφύγων και αιτητών ασύλου, αλλά και μεταναστών. Στόχος είναι η συμμετοχή τους σε μαθήματα ανάπτυξης βασικών κοινωνικών και εργασιακών δεξιοτήτων, γλωσσικής και επαγγελματικής κατάρτισης.
Από αυτούς οι εκατό (100) που θα έχουν τις καλύτερες επιδόσεις θα συμμετάσχουν σε εξειδικευμένο πρόγραμμα κατάρτισης και μαθητείας για απόκτηση εμπειρίας για ταχεία ένταξη στην αγορά εργασίας. Συντονιστής είναι ο οργανισμός μεταφοράς γνώσης και πληροφορίας IMH. Εταίροι είναι το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου, κορυφαίο ακαδημαϊκό ίδρυμα, οι σύμβουλοι επαγγελματικής κατάρτισης ΑΚΜΗ (Ελλάδα) και ΚΕΣΕΑ (Κύπρος) και οι εξειδικευμένοι σύμβουλοι σε ευρωπαϊκά θέματα και θέματα επικοινωνίας ΕΕΟ Group (Ελλάδα) και Opinion & Action (Κύπρος). Ο συνολικός προϋπολογισμός του έργου λογίζεται στα €250.000,00.
- «Πρόγραμμα Εκμάθησης Ελληνικών και παροχής υπηρεσιών διαμεσολάβησης σε Ανήλικους Υπηκόους Τρίτων Χωρών (ΥΤΧ) – Γεια Χαρά (Geia Xara)»
Το Πρόγραμμα Εκμάθησης Ελληνικών και παροχής υπηρεσιών διαμεσολάβησης σε Ανήλικους Υπηκόους Τρίτων Χωρών (ΥΤΧ), αφορούσε μαθητές/μαθήτριες που φοιτούν στη Δημοτική Εκπαίδευση, κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς 2018 – 2019 και 2019 – 2020. Το Πρόγραμμα υλοποιήθηκε από το Ερευνητικό Κέντρο CARDET, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Frederick και τη Συμβουλευτική Εταιρεία INNOVADE, με την καθοδήγηση του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου Κύπρου και της Διεύθυνσης Δημοτικής Εκπαίδευσης. Επίσης, συγχρηματοδοτήθηκε από τα ΤΑΜΕ. Κύριος στόχος του έργου ήταν η υποστήριξη της ένταξης των ΥΤΧ στην Κυπριακή Κοινωνία, βοηθώντας τους να μάθουν την Ελληνική γλώσσα, καθώς αποτελεί βασικό πυλώνα της ένταξης. Το έργο προσέφερε τη δυνατότητα παρακολούθησης μαθημάτων ελληνικής γλώσσας σε τέσσερα διαφορετικά επίπεδα (το βασικό (Α1/Α2) και το μέσο επίπεδο (Β1/Β2)). Τα μαθήματα διεξήχθησαν στη Λευκωσία, στη Λεμεσό, στη Λάρνακα και στην Πάφο. Ο προϋπολογισμός του έργου κυμαινόταν στα €348.553,36.
- «Δημιουργία και Λειτουργία Ανοικτού Κέντρου για Ασυνόδευτους Ανήλικους ΥΤΧ»
Ο κύριος σκοπός του έργου είναι η επέκταση, παροχή φιλοξενίας και ασφάλειας σε ΥΤΧ, μέσα από τη βελτίωση των συνθηκών υποδοχής τους, καθώς και μέσω της εκπαίδευσης, ψυχολογικής και νομικής στήριξής τους. Το Κέντρο στόχευε στην λειτουργία του βάσει των διεθνών προτύπων και με τρόπο που θα προάγει τα δικαιώματα του παιδιού σύμφωνα με τη Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Παιδιού[4]. Το έργο κάλυπτε λειτουργικά έξοδα του Κέντρου, κόστος επίπλωσης/εξοπλισμού και κόστος διατροφής των διαμενόντων. Επίσης, ο τελικός δικαιούχος παρείχε τη δυνατότητα εκμάθησης της ελληνικής γλώσσας σε όλους τους διαμένοντες σε συστηματική βάση και τη δυνατότητα ψυχολογικής στήριξης από επαγγελματία Ψυχολόγο. Ο Τελικός Δικαιούχος ήταν η Hope For Children” και ο προϋπολογισμός του έργου στα €1,033,367.07. Η συγχρηματοδότηση του προγράμματος ήταν κατά 90% από Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης, καθώς και κατά 10% από την Κυπριακή Δημοκρατία.
- «Ενημερωτικός Οδηγός για ΥΤΧ με γενικές πληροφορίες για την Κύπρο »
Το συγκεκριμένο έργο στόχευε στη διαμόρφωση ενός ενημερωτικού οδηγού, ο οποίος θα είχε θεματικές ενότητες για όλες τις πτυχές της καθημερινής ζωής στην Κύπρο, προκειμένου να στηρίξει την ένταξη των ΥΤΧ και τη συμμετοχή τους στην οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική ζωή του νησιού. Ο Οδηγός ήταν διαθέσιμος σε διάφορες γλώσσες που καλύπτουν τις κύριες μητρικές γλώσσες των ΥΤΧ στην Κύπρο. Τέτοιοι θεματικοί άξονες ήταν:
- Υγεία
- Εκπαίδευση
- Ιστορία
- Οικονομία
- Πολιτισμός
- Πολιτικό σύστημα
- Επαγγέλματα και εργοδότηση
- Χρήσιμες επαφές
Ο Οδηγός ήταν διαθέσιμος στα Αγγλικά, Αραβικά, Φιλιππίνο, Χίντι, Ρουμανικά / Μολδαβικά, Ρωσικά, Σινχάλα, Ταμίλ, Ουκρανικά και Βιετναμέζικα. Όλες οι εκδόσεις ήταν δημοσιευμένες στην παρούσα ιστοσελίδα. O Ενημερωτικός Οδηγός για την Κύπρο διαμορφώθηκε στο πλαίσιο της Δράσης «Ενημερωτικός Οδηγός για ΥΤΧ με γενικές πληροφορίες για την Κύπρο» (Δράση 1 – CY/2016/AMIF/SO2.NO1.1.1) και συγχρηματοδοτείται από το Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης και την Κυπριακή Δημοκρατία. Ο Τελικός δικαιούχος του έργου ήταν η Innovade Li Ltd και ο προϋπολογισμός του έργου στα €69,962.91. Το έργο συγχρηματοδοτήθηκε από τα ΤΑΜΕ και την ΚΔ.
- «Εκπαίδευση για ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων»
Η “Hope For Children” CRC Policy Center σε συνεργασία με το Πολυδύναμο Δημοτικό Κέντρο Λευκωσίας έχει ολοκληρώσει με επιτυχία τις εκπαιδεύσεις στο πλαίσιο του έργου «Εκπαίδευση για ανάπτυξη Κοινωνικών Δεξιοτήτων» το οποίο συγχρηματοδοτείται από το Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και ‘Ένταξης, της Μονάδας Ευρωπαϊκών Ταμείων, του Υπουργείου Εσωτερικών. Σκοπός του έργου ήταν η κοινωνική ένταξη των υπηκόων τρίτων χωρών που διαμένουν στην Κύπρο, μέσω της ενίσχυσης των κοινωνικών δεξιοτήτων αλλά και της παρουσίασης εργαλείων που θα τους βοηθήσουν στην πορεία της ενσωμάτωσής τους στη χώρα υποδοχής με απώτερο στόχο την πρόληψη της παραβατικότητας και της ριζοσπαστικοποίησης. Στην εκπαίδευση έλαβαν μέρος 172 άτομα, ενώ πραγματοποιήθηκαν και συνεδρίες που αφορούσαν θέματα ρατσισμού, τη θέση της γυναίκας στις ευρωπαϊκές κοινωνίες και την ισότητα φύλων. Ο προϋπολογισμός του έργου ήταν €59,986.42.
- «Εκστρατεία ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης της κοινής γνώμης και τοπικής κοινωνίας (AWARE)»
Η εκστρατεία “AWARE! Σέβομαι – Αποδέχομαι – Συμμετέχω’’ συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης και την Κυπριακή Δημοκρατία, με αναθέτουσα αρχή τη Μονάδα Ευρωπαϊκών Ταμείων του Υπουργείου Εσωτερικών. Η συγκεκριμένη πρωτοβουλία περιλαμβάνει συστηματικές και πολυεπίπεδες δραστηριότητες όπως οι:
- Προώθηση του δημόσιου διαλόγου μέσω των ΜΜΕ (ειδήσεις, άρθρα, αναλύσεις, ρεπορτάζ)
- Επέκταση της συνεργασίας μας μέσω συνεργειών με ενδιαφερόμενους φορείς
- Διάχυση πληροφοριών μέσω των social media
- Οργάνωση βιωματικών σεμιναρίων
- Διαμόρφωση ενός δικτύου συνεργασίας με οργανισμούς, συνδέσμους και δημοσιογράφους
Το έργο έχει προϋπολογισμό €100.000 ευρώ. Τα προηγούμενα έτη ήταν 175.000 και 250.000. Το έργο έχει Τελικό δικαιούχο την εταιρεία Opinion & Action Services Ltd.
- «Δράσεις Σχολικής και Κοινωνικής Ένταξης(ΔΡΑ.ΣΕ)»
Το έργο «ΔΡΑ.ΣΕ», αποτελεί ένα πρόγραμμα υψηλής προστιθέμενης αξίας για την κυπριακή εκπαίδευση καθώς σηματοδοτεί καλή πρακτική για την αξιοποίηση πόρων από τα Ταμεία Πολιτικής Συνοχής που απορροφά η ΚΔ. Είναι συγχρηματοδοτούμενο πρόγραμμα από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (85%) και την Κυπριακή Δημοκρατία (15%). Ο συνολικός προϋπολογισμός του έργου, που λήγει το 2020, ανέρχεται στα €14.400.000. Το έργο «ΔΡΑ.Σ.Ε» εντάσσεται στον Άξονα Προτεραιότητας του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Απασχόληση, Ανθρώπινοι Πόροι και Κοινωνική Συνοχή 2014-2020», κάτω από τον Θεματικό Στόχο: «Προώθηση της κοινωνικής ένταξης και καταπολέμηση της φτώχιας και των διακρίσεων». Κύριος σκοπός του προγράμματος «ΔΡΑΣΕ» είναι η άμβλυνση των αρνητικών συνεπειών της οικονομικής κρίσης στην εκπαίδευση και στους μαθητές, αφού θα αποτελεί ένα χρήσιμο εργαλείο για να αντιμετωπιστούν τα οξυμένα προβλήματα και οι προκλήσεις που θα κληθεί να αντιμετωπίσει το εκπαιδευτικό μας σύστημα τα επόμενα χρόνια. Στόχοι του προγράμματος είναι:
- Η στήριξη του πληθυσμού της Κύπρου, που βρίσκεται κάτω από το όριο της φτώχειας
- Η στήριξη των οικονομικά ασθενέστερων ομάδων του πληθυσμού και των κοινωνικά αποκλεισμένων
- Η βελτίωση των μαθησιακών αποτελεσμάτων των ΥΤΧ
- Η μείωση της παραβατικότητας εντός σχολικού περιβάλλοντος
- «Υποστήριξη της Λειτουργίας Κέντρου Υποδοχής και Φιλοξενίας Αιτητών Διεθνούς Προστασίας Κοφίνου»
Το έργο είχε ως στόχο την βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης στα Κέντρα Φιλοξενίας των ΥΤΧ μέσω της εξασφάλισης μιας καλύτερης ποιότητας ζωής για τις μειονότητες. Πιο συγκεκριμένα, το έργο παρείχε υπηρεσίες προσωπικού, σίτιση, διακίνηση, εξοπλισμό και ενίσχυση των υποδομών του Κέντρου. Ο προϋπολογισμός του έργου ήταν €1,660,000 και ολοκληρώθηκε το 2017. Ακολούθησαν ακόμα 2 έργα. Το έργο είχε Τελικό δικαιούχο την Υπηρεσία Ασύλου.
- «Προγράμματα απασχόλησης διαμενόντων Κοφίνου»
Ο στόχος του έργου ήταν η βελτίωση της ποιότητας των συνθηκών διαβίωσης των διαμενόντων (ανηλίκων και ενηλίκων) του Κέντρου Υποδοχής και Φιλοξενίας Αιτητών Διεθνούς Προστασίας στην Κοφίνου. Σε αυτό το πλαίσιο, η δράση περιλάμβανε μια σειρά προγράμματα ψυχαγωγικής απασχόλησης για ανήλικους (προσχολικής και σχολικής ηλικίας) και ενήλικες, ενώ παράλληλα θα υλοποιηθούν προγράμματα απογευματινής μελέτης για ανήλικους σχολικής ηλικίας. Ο Τελικός δικαιούχος του έργου ήταν ο Κυπριακός Ερυθρός Σταυρός και ο προϋπολογισμός του έργου ήταν €160,000 το 2017. Ακολούθησαν εν συνεχεία άλλα δύο έργα.
- «Πρόγραμμα ΤandEM»
Το πρόγραμμα στοχεύει στην οικοδόμηση μιας γέφυρας μεταξύ των μεταναστών και των τοπικών νέων για την προώθηση του διαλόγου, της αμοιβαίας κατανόησης και της συνοχής στην Ισπανία, την Ιταλία, τη Μάλτα, την Ελλάδα, την Κροατία και την Κύπρο. Το έργο βασίζεται σε ένα δίκτυο πανεπιστημίων, ως τόποι κοινωνικοποίησης και πρώτης ενσωμάτωσης για έναν αυξανόμενο αριθμό αλλοδαπών φοιτητών στη Νότια Ευρώπη. Ο κύριος δικαιούχος του έργου είναι ο ΔΟΜ. Το έργο συγχρηματοδοτήθηκε από το Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης(AMIF).Οι στόχοι του έργου ήταν:
- Στην ενεργό συμμετοχή των νέων μεταναστών.
- Στη διαμόρφωση του λόγου για τη μετανάστευση και την ποικιλομορφία στην Κροατία, την Κύπρο, την Ελλάδα, την Ιταλία, τη Μάλτα και την Ισπανία.
- Στην ενθάρρυνση της πρόσβασης και της ένταξης των νέων μεταναστών σε πιο ανοιχτή εκπαίδευση χωρίς αποκλεισμούς στην Κροατία, την Κύπρο, την Ελλάδα, την Ιταλία, τη Μάλτα και την Ισπανία.
- «Πολυπολιτισμικό Κέντρο Φροντίδας Παιδιών Λευκωσίας- Ουράνιο Τόξο»
Το πρόγραμμα απευθυνόταν σε παιδιά ηλικίας 5-12 χρονών, των οποίων οι γονείς είναι δημότες Λευκωσίας. Oι στόχοι του αφορούν:
- Την παροχή ευκαίρων ποιοτικής και δημιουργικής απασχόλησης παιδιών ευάλωτων ομάδων, μετά τη λήξη του σχολικού προγράμματος, καθώς και κατά τη διάρκεια σχολικών διακοπών.
- Την αποδέσμευση των γονιών των παιδιών, κυρίως των μητέρων, που προέρχονται από όλες τις εθνικότητες, ώστε να έχουν πιο εύκολη πρόσβαση στην αγορά εργασίας.
Οι δραστηριότητες του προγράμματος αφορούν τα παρακάτω:
- Tην παραλαβή των παιδιών από το σχολείο τους, με λεωφορείο που παρέχει το πρόγραμμα με τη συνοδεία υπεύθυνου ομάδας.
- Την στήριξη από εκπαιδευτικό για τη μελέτη των σχολικών μαθημάτων.
- Τη γνωριμία των ωφελούμενων με την τέχνη του θεάτρου και της μουσικής.
- Την ενασχόληση με τη γυμναστική και το χορό.
- Την οργάνωση συζητήσεων και επισκέψεων (σε μουσεία, βιβλιοθήκες, εκθέσεις, θεατρικές παραστάσεις, σινεμά).
- Την παροχή γεύματος το οποίο παρασκευάζεται στο «Κέντρο».
Βασικοί εταίροι του έργου ήταν ο Δήμος Λευκωσίας και το Πολυδύναμο Δημοτικό Κέντρου Λευκωσίας με συγχρηματοδότηση από τις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας του Υπουργείου Εργασίας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων και προϋπολογισμό που ανέρχεται στα €85.000,00.
- «Εργασιακή και Κοινωνική Ενεργοποίηση Ατόμων που ανήκουν στις Ευάλωτες Ομάδες μέσω της ανάπτυξης Κοινωνικών Δεξιοτήτων και άλλων Δραστηριοτήτων»
Το έργο αφορούσε την ανάπτυξη ενεργητικών μέτρων για την απασχόληση προς τις ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού, οι οποίες εξυπηρετούνται από τις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας. Επίσης, για τα άτομα που βρίσκονται μακριά από την αγορά εργασίας και αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο κοινωνικού αποκλεισμού προωθήθηκε το Πρόγραμμα Επιδότησης Αρχών Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΑΤΑ) ή/και συμπράξεων ΑΤΑ με ΜΚΟ για την ανάπτυξη κοινωνικών προγραμμάτων στο δρόμο. Η κύρια ομάδα στόχος του προγράμματος ήταν οι άνεργοι και οι νέοι που είτε έχουν εγκαταλείψει πρόωρα το σχολείο είτε εκδηλώνουν αντικοινωνική συμπεριφορά είτε κάνουν χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών, αρκετοί από τους οποίους είναι μεταναστευτικής προέλευσης. Οι προτεινόμενες δράσεις του προγράμματος ήταν:
- Δράσεις κοινωνικής ένταξης και ενεργοποίησης της ομάδας στόχου, για ένταξη στην αγορά εργασίας.
- Δράσεις επαγγελματικής καθοδήγησης και κατάρτισης της ομάδας στόχου.
- Ενέργειες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοινού.
Οι βασικοί εταίροι του έργου ήταν η Κυπριακή Δημοκρατία και η Ένωση Δήμων σε σύμπραξη με την Μη Κυβερνητική Οργάνωση «Φάρος». Η δράση εντάχθηκε στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα: «Απασχόληση Ανθρώπινου Κεφαλαίου Και Κοινωνικής Συνοχής 2007-2013». Το έργο συγχρηματοδοτήθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο.
- «Μέτρα για βελτίωση κοινωνικής και εκπαιδευτικής ένταξης παιδιών τρίτων χωρών στην Κύπρο»
Το έργο «Μέτρα για βελτίωση κοινωνικής και εκπαιδευτικής ένταξης παιδιών τρίτων χωρών στην Κύπρο» (CY/2017/AMIF/SΟ2.ΝΟ2.3.1) συγχρηματοδοτήθηκε από το Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης στην Κυπριακή Δημοκρατία με συντονιστικό ίδρυμα το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κύπρου την περίοδο Ιανουαρίου 2017-Ιουνίου 2018. Σκοπός του έργου ήταν η ενδυνάμωση μέσω της επιμόρφωσης εκπαιδευτικών στελεχών της εκπαίδευσης και η στήριξη της συμμετοχής των γονέων στο σχολείο ώστε να δημιουργηθεί ένα ολιστικό πλαίσιο που διασφαλίζει την κοινωνική και εκπαιδευτική ένταξη όλων των παιδιών. Το πρόγραμμα περιλάμβανε τέσσερις (4) επιμέρους δράσεις και μια σειρά από παραδοτέα, τα οποία αξιοποιούνται και μετά το πέρας του συγκεκριμένου έργου.
Η Δράση 1 αφορούσε τη συστηματική έρευνα και αξιολόγηση των υφιστάμενων θεσμών, μέτρων και πρακτικών που εφαρμόζονται στο πλαίσιο της εκπαίδευσης όσον αφορά την πολιτική για την ένταξη παιδιών με μεταναστευτική βιογραφία και ειδικότερα μαθητών/τριών από τρίτες χώρες στο σχολείο.
Η Δράση 2 αφορούσε στη συστηματική επιμόρφωση εκπαιδευτικών και στελεχών της εκπαίδευσης σε ζητήματα διαχείρισης της κοινωνικοπολιτισμικής ετερότητας. Η Δράση 3 αφορούσε στη στήριξη του θεσμού των διαμεσολαβητών-υποστηρικτών στο σχολείο με στόχο την ομαλή κοινωνική ένταξη, τη ψυχολογική στήριξη και τη δημιουργία διαύλων επικοινωνίας σχολείου και οικογένειας. Η Δράση 4 αφορούσε στην επιμόρφωση και στήριξη εκπαιδευτικών σε ζητήματα διδασκαλίας της ελληνικής γλώσσας ως δεύτερης, ενίσχυσης της ελληνομάθειας και πολυγλωσσίας και γενικότερα στη διαχείριση του ζητήματος της γλώσσας για την ένταξη των παιδιών στο εκπαιδευτικό σύστημα.
- «Πρόγραμμα Εκμάθησης της Ελληνικής Γλώσσας σε Υπηκόους Τρίτων Χωρών (ενήλικες)»
Τα μαθήματα εντάσσονται στο πλαίσιο μιας ευρύτερης προσπάθειας βελτίωσης της επικοινωνιακής ικανότητας των Υπηκόων Τρίτων Χωρών μέσα από την ανάπτυξη βασικών ικανοτήτων στην ελληνική γλώσσα με έμφαση στην απλή προφορική και γραπτή επικοινωνία, ώστε να διευκολυνθεί η διαδικασία ένταξης τους στην κυπριακή κοινωνία και προληφθεί ο κοινωνικός αποκλεισμός τους. Μέσω του προγράμματος, οι δικαιούχοι θα αποκτήσουν ικανότητες στην ελληνική γλώσσα, που θα τους διευκολύνουν στην αναζήτηση εργασίας, βελτίωση των συνθηκών διαμονής και διαβίωσης, στην ευχέρεια επικοινωνίας με τις αρχές και οργανισμούς της Κυπριακής Δημοκρατίας με τις οποίες συνδιαλέγονται και γενικά στη συναναστροφή με τους συναδέλφους στο χώρο εργασίας ή με άλλους ανθρώπους στο κοινωνικό τους περιβάλλον.
Στην ομάδα στόχου των Υπηκόων Τρίτων Χωρών περιλαμβάνονται:
- πρόσωπα που απολαμβάνουν καθεστώς πρόσφυγα ή καθεστώς επικουρικής προστασίας
- πρόσωπα που έχουν υποβάλει αίτηση χορήγησης του καθεστώτος του πρόσφυγα ή επικουρικής προστασίας
- πρόσωπα που απολαμβάνουν προσωρινή προστασία
- πρόσωπα που ζουν και/ή εργάζονται νόμιμα στην Κύπρο.
Τα μαθήματα θα προσφέρονται δωρεάν σε όλες τις επαρχίες της ελεύθερης Κύπρου, όπου θα παρέχονται τουλάχιστον τρία επίπεδα διδασκαλίας. Συνολικά θα συμμετέχουν 470 άτομα σε όλη την Κύπρο (αστικές και αγροτικές περιοχές), καθώς επίσης θα προσφέρονται μαθήματα και στο Κέντρο Υποδοχής και Φιλοξενίας Αιτητών Διεθνούς Προστασίας (ΚΥΦΑΔΠ) στην Κοφίνου. Οι κύριοι εταίροι είναι η ΙΝΕΚ – ΠΕΟ και το Πανεπιστήμιο Κύπρου, ενώ η συγχρηματοδότηση διεξάγεται από την Μονάδα Ευρωπαϊκών Ταμείων του Υπουργείου Εσωτερικών, με προϋπολογισμό να ανέρχεται στα €350,000.
Ανάγκες και προτεραιότητες
Έχοντας συλλέξει πληροφορίες για το μεταναστευτικό και προσφυγικό φαινόμενο στην ΚΔ μέσα από τη στατιστική πληροφορία, καθώς και την όλη ανάλυση της υφιστάμενης κατάστασης, θα προχωρήσουμε σε μια συνοπτική παρουσίαση των αναγκών και προτεραιοτήτων της νέας Εθνικής στρατηγικής. Βάσει της έρευνας SWOT[5], που διενεργήθηκε και της επισκόπησης της όλης βιβλιογραφίας για το μεταναστευτικό και προσφυγικό ζήτημα στην ΚΔ, μπορούμε να συνοψίσουμε τα κύρια ελλειμματικά στοιχεία:
- Έλλειψη πληροφόρησης για το προφίλ μεταναστών: Η απουσία ενός ολιστικού συστήματος profiling δυσχεραίνει την αντιμετώπιση των ροών και τη γρήγορη ένταξή τους στη χώρα διαμονής.
- Απουσία νομικού συστήματος για την ένταξη: Ενώ υφίσταται νομοθετικό πλαίσιο για την μετανάστευση, δεν ισχύει το ίδιο και για την ένταξη των μεταναστών. Θα πρέπει να εκσυγχρονιστεί το νομικό πλαίσιο βάσει των στόχων της ΕΕ για το 2030 και του πολυπολιτισμικού μοντέλου ένταξης που θα ακολουθήσει η πλειοψηφία των δυτικών χωρών στον ορίζοντα του 2050.
- Μη ύπαρξη υψηλού επιπέδου κατάρτισης για το διοικητικό και στελεχιακό δυναμικό που έρχεται σε επαφή με μετανάστες, πρόσφυγες και αιτητές/ιες ασύλου: Η παρουσία ρατσιστικών φαινομένων από την κοινωνία υποδοχής προς τις μεταναστευτικές ομάδες και αντιστρόφως, μειώνει τις περιπτώσεις ειρηνικής συνύπαρξης των πολιτισμών και της ενσωμάτωσης των ροών στη χώρα διαμονής.
- Έλλειψη μηχανισμού συμβουλευτικής στήριξης μεταναστών και προσφύγων: Θα χρειαστεί να δημιουργηθεί ένα πλαίσιο το οποίο θα επιτρέψει τη διαρροή πληροφοριών για το κράτος πρόνοιας της χώρας διαμονής. Παράλληλα, η μη ύπαρξη ψυχοκοινωνικής στήριξης προς τις ομάδες με μεταναστευτική ή προσφυγική βιογραφία, δημιουργεί περισσότερα φαινόμενα γκετοποίησης και ξενοφοβίας.
Στη βάση των παραπάνω, λαμβάνοντας υπόψη και την ανάλυση της υφιστάμενης κατάστασης του μεταναστευτικού και προσφυγικού ζητήματος σε ΕΕ και ΚΔ μέσα από τη διεξαγωγή ομάδων εστίασης , οι προτεραιότητες της νέας ενταξιακής πολιτικής δύνανται να εστιάζουν :
- στην ένταξη δικαιούχων διεθνούς προστασίας και των αιτούντων αυτής οι οποίοι διαμένουν στη χώρα και θα παραμείνουν σε αυτήν μετά την αναγνώριση του καθεστώτος προστασίας τους με στόχο την ενσωμάτωσή τους στην Κυπριακή κοινωνία
- στην ενίσχυση του ρόλου της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, ως αναπόσπαστου μέρους των πολιτικών ένταξης και ως βασικού μηχανισμού για την εφαρμογή τοπικών σχεδίων για την ένταξη
- στην ευαισθητοποίηση της κοινωνίας υποδοχής αλλά και της ευρύτερης κοινής γνώμης αναφορικά με τη σημασία της ένταξης πολιτών τρίτων χωρών
- στη διαμόρφωση ενός κοινού συντονιστικού πλαισίου, οριζόντιου χαρακτήρα, το οποίο θα διαπνέει τις δράσεις όλων των εμπλεκόμενων φορέων
- στη μείωση του ανισοτικού χάσματος των μεταναστών και προσφύγων, όσον αφορά την πρόσβασή τους στο κράτος πρόνοιας της ΚΔ
- στην υψηλού επιπέδου κατάρτισή τους ώστε να κατορθώσουν να ενταχθούν εργασιακά στην κοινωνία υποδοχής.
- στην θέσπιση ενός πλαισίου ένταξης για τους μετανάστες, αιτητές/ιες ασύλου και πρόσφυγες
- στην παρακολούθηση της πορείας των ωφελούμενων μέσα στην ΚΔ, με στόχο τη δημιουργία ενός ολιστικού πλαισίου για την ένταξη.
[1] Aliens and Migration: Chapter 105 of the Laws, [Online], Available at: https://www.ilo.org/dyn/natlex/natlex4.detail?p_lang=en&p_isn=83801&p_country=CYP&p_count=392&p_classification=17&p_classcount=16
[2] Τριμικλινιώτης, Ν., Πολιτική Ένταξης των μεταναστών στην Κύπρο, 2012.
[3] Εθνικό Σχέδιο για την Ένταξη των Μεταναστών, 2019. Παραδοτέο 1.1: Ανάλυση υφιστάμενης κατάστασης
[4] Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, [Online]. Διαθέσιμο σε: https://archive.unric.org/el/index.php?option=com_content&view=article&id=26232&Itemid=33
[5] Εθνικό Σχέδιο για την Ένταξη των μεταναστών, 2020. Έκθεση αποτελεσμάτων ανάλυσης SWOT
3.7 Πλαίσιο πολιτικής για την Κύπρο της νέας προγραμματικής περιόδου 2021-2027
Δείκτες Κοινωνικής Ένταξης και αξιολόγηση
H επιτυχής υποδοχή και ένταξη των μεταναστών και προσφύγων στην Κυπριακή Δημοκρατία αποτελεί το κλειδί για την μεγιστοποίηση των δυνατοτήτων τους και την αξιοποίηση ευκαιριών που μπορεί να χαράξει η έλευση του κύματος αυτού σε πολιτισμικό και κοινωνικοοικονομικό επίπεδο. Επομένως, η δημιουργία ενός πλαισίου αξιολόγησης της παρούσας Εθνικής Στρατηγικής για την ένταξη, αποτελεί καθοριστικής σημασίας για την εκτίμηση του αντίκτυπου των προτεινόμενων δράσεων όσο και για το σχεδιασμό νέων προγραμμάτων με βάση τα διεθνείς συμβάσεις και καλές πρακτικές, αλλά και με βάση την μέχρι τώρα εμπειρία. Βάσει των παραπάνω, προτείνεται η χρήση της διακήρυξης της Σαραγόσα, που υιοθετήθηκε το 2010 από την πανευρωπαϊκή Υπουργική Διάσκεψη[1]. Στη συνέχεια, το 2011, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε πιλοτική μελέτη της πρότεινε ορισμένους κοινούς δείκτες αξιολόγησης των πολιτικών ένταξης[2]. Οι προτάσεις της συγκεκριμένης πιλοτικής μελέτης εστίασαν στην ανάλυση ποσοτικών δεικτών που αφορούσαν:
- Το ποσοστό ανεργίας
- Το ποσοστό απασχόλησης
- Το ποσοστό εκπαίδευσης
- Την γρήγορη αποχώρηση των ατόμων με μεταναστευτική και προσφυγική βιογραφία από το περιβάλλον εργασίας ή εκπαίδευσης
Καθώς ωστόσο, οι κοινωνικές εξελίξεις και συγκρούσεις σε παγκόσμιο επίπεδο μεταβάλλονται, λαμβάνοντας υπόψη ότι οι μετακινήσεις των πληθυσμών αποτελούν ένα δυναμικό φαινόμενο, η χάρτα των δεικτών επικαιροποιείται για το 2020-2030 βάσει του κειμένου πολιτικής του ΟΟΣΑ το 2018[3]. Στο πλαίσιο αυτό εντάσσονται δείκτες που θα εστιάζουν και στα παρακάτω:
- Σύγκριση πλούτου και εισοδήματος μεταναστών γυναικών και αντρών
- Ποσοστό επιτυχίας μαθητών με μεταναστευτική και προσφυγική βιογραφία στο σχολείο
- Ποσοστό ανεργίας
- Ποσοστό κοινωνικής ένταξης
Επίσης, εντάσσεται εμμέσως και η σημασία υιοθέτησης ποιοτικών δεικτών, που θα εστιάζουν στη διεξαγωγή ερευνών γνώμης. Με αυτό τον τρόπο αποδίδεται πλέον βαρύνουσα σημασία σε όλες τις κοινωνικές πτυχές του ζητήματος, εξετάζοντας και τον ανθρώπινο παράγοντα. Στο πλαίσιο αυτό λαμβάνεται υπόψη η έρευνα της Ύπατης Αρμοστείας και του Πανεπιστημίου Κύπρου[4] η οποία παρουσιάζει την σύνδεση και αλληλουχία μιας σειράς δεικτών που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν στο πλαίσιο καθορισμού του συστήματος δεικτών. Ενδεικτικά αναφέρονται οι:
- Μέτρηση του της αίσθησης της απειλής (συμβολικής και πραγματικής) στις στάσεις του κοινού[5]: Για να πραγματοποιηθεί η ποιοτική έρευνα μπορούν να χρησιμοποιηθούν πενταβάθμιες κλίμακες, για να δηλώσουν το βαθμό συμφωνίας ή διαφωνίας με ένα σύνολο Χ προτάσεων. Κάποιες θα μπορούν να αφορούν προσλαμβάνουσες απειλές που εντοπίζουν οι πολίτες της ΚΔ που σχετίζονται με ζητήματα κυρίως υλικών πόρων, όπως οικονομία, εγκληματικότητα ή κοινωνικές δαπάνες για το μεταναστευτικό και προσφυγικό ζήτημα.
- Κάποιες άλλες προτάσεις μπορούν να αφορούν θέματα κουλτούρας (πχ. η παρουσία των μεταναστών θα επιδράσει αρνητικά στην κουλτούρα της χώρας).
- Θερμόμετρα συναισθημάτων: Οι ερωτηθέντες λαμβάνουν οδηγίες για να εκφράσουν τα συναισθήματά τους σε αριθμούς. Τα θετικά συναισθήματα χαρακτηρίζονται ως ζεστά συναισθήματα και τα αρνητικά συναισθήματα είναι ισοδύναμα με τα ψυχρά συναισθήματα. Στοχεύει στη μέτρηση της κατεύθυνσης της στάσης και επίσης στην αξιολόγηση του βαθμού ή της έντασης του συναισθήματος.
Τα παραπάνω θα ενταχθούν αντίστοιχα στις δράσεις και θα σχεδιαστούν κατά την φάση της εκκίνησης της κάθε δράσης και υποέργου.
Υπό αυτό το πλαίσιο, οι ομαδικές συζητήσεις που διεξήχθησαν και από το εταιρικό σχήμα κατά τη διάρκεια του έργου κατόρθωσαν να παράγουν δείκτες κοινωνικής ένταξης, θέτοντας τις πτυχές του προβλήματος. Βάσει των παραπάνω προτείνονται στον Πίνακα 2: Στατιστικοί δείκτες οι ακόλουθοι δείκτες:
| ΕΡΓΑΣΙΑ | ΥΓΕΙΑ | ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ | ΕΝΤΑΞΗ | ΤΕΧΝΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ | ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ |
| Ποσοστό ανεργίας (%) | Ποσοστό ατόμων με προβλήματα υγείας (%) | Ποσοστό ατόμων που είναι απόφοιτοι τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (%) | Μέσο καθαρό εισόδημα ατόμων (%) | Ποσοστό επιτυχίας δράσης (%) | Μέτρηση γνώμης ωφελούμενων για την επιτυχία της δράσης |
| Ποσοστό απασχόλησης (%) | Ποσοστό ατόμων που έχουν ισότιμη πρόσβαση στην υγεία (%) | Ποσοστό ατόμων που γνωρίζουν την ελληνική γλώσσα (%) | Κίνδυνος φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού (%) | Ποσοστό βιωσιμότητας μιας επιχείρησης μεταναστών (%) | Μέτρηση γνώμης ωφελούμενων για την πρόσβασή τους στην υγεία |
| Αριθμός ατόμων με προσωρινές ή μερικής απασχόλησης συμβάσεις (%) | Μέσο προσδόκιμο ζωής ατόμων με μεταναστευτική και προσφυγική βιογραφία | Ποσοστό ατόμων που εγκαταλείπουν πρόωρα την εκπαίδευση (%) | Ποσοστό ξενοφοβικών φαινομένων (%) σε όλες τις υπηρεσίες που σχετίζονται με την ένταξη | Διαχωρισμός ατόμων βάσει φύλου, ηλικίας και εθνοτικής ομάδας (%) | Μέτρηση γνώμης ωφελούμενων για την πρόσβασή τους στην εκπαίδευση |
| Ποσοστό κοινωνικής ανισότητας (Δείκτης S80/S20) | |||||
| Αριθμός μακροχρόνια ανέργων (%) | Ποσοστό ατόμων που συμμετέχουν στη δια βίου μάθηση (%) | Ποσοστό ατόμων που διαβιεί σε συνθήκες υλικής στέρησης (%) | Μέτρηση γνώμης ωφελούμενων για την πρόσβασή τους στην εργασία | ||
| Ποσοστό ατόμων που εργαζόντουσαν στη χώρα προέλευσης (%) | Ποσοστό ατόμων που διαβιεί σε νοικοκυριά με χαμηλής ένταση εργασία (%) | Μέτρηση γνώμης ωφελούμενων για την κοινωνική ένταξη | |||
| Θερμόμετρα συναισθημάτων | |||||
| Μέτρηση του της αίσθησης της απειλής (συμβολικής και πραγματικής) στις στάσεις του κοινού | |||||
| Μέτρηση έκθεσης σε ΜΜΕ |
Θα πρέπει να τονιστεί ότι η αξιολόγηση της Εθνικής Στρατηγικής θα πραγματοποιηθεί μέσω τόσο των παραπάνω ποσοτικών δεικτών όσο και ποιοτικών δεικτών, σε ετήσια βάση και στο τέλος. Κάθε δράση και υποέργο θα πρέπει να εγκολπώσει τους δείκτες για να μπορέσει να μετρηθεί ανάλογα.
Αναμενόμενα αποτελέσματα και προκλήσεις
Μέσω του Εθνικού Σχεδίου για την ένταξη, στοχεύεται να υπάρξει μια ολιστική προσέγγιση της ενταξιακής πολιτικής μέσα από τη διαμόρφωση δράσεων που θα έχουν συνέχεια και απουσία ενδεχόμενης επικάλυψης. Σε αυτό το πλαίσιο, τα αναμενόμενα αποτελέσματα του Σχεδίου είναι τα :
- Μείωση της ανεργίας των μεταναστών κατά 40% μέχρι το 2030
- Αύξηση των θέσεων απασχόλησης σε τομείς που σχετίζονται με επαγγελματικές σπουδές κατά 30% μέχρι το 2030
- Μείωση της κοινωνικής ανισότητας των μεταναστών σε εκπαίδευση και εργασία κατά 30% μέχρι το 2030
- Ενίσχυση των ερευνών γνώμης και κοινωνικών ερευνών για το μεταναστευτικό κατά 40% μέχρι το 2030
- Μείωση του ποσοστού των μακροχρόνια ανέργων μέχρι το 2030 κατά 40%
- Μείωση ξενοφοβικών φαινομένων κατά 60% μέχρι το 2030
Ωστόσο, οι νέες προκλήσεις που θα ακολουθήσουν φαίνεται να είναι έντονες. Βάσει της έρευνας SWOT που προηγήθηκε, παρατηρήθηκε ότι θα οι πιθανοί κίνδυνοι και προκλήσεις της επόμενης δεκαετίας μπορεί να είναι:
- Άνοδος ξενοφοβίας σε περίπτωση αύξησης και γκετοποίησης των μεταναστευτικών ροών στα αστικά κέντρα
- Πρόβλημα πρόσβασης μεταναστών στο Κράτος Πρόνοιας της ΚΔ λόγω της μειωμένης ύπαρξης εργατικού δυναμικού που θα εξυπηρετήσουν τους ωφελούμενους στα κέντρα υποδοχής
- Η πρόκληση της πανδημίας του COVID-19 η οποία μπορεί να κοστίσει τη ζωή των ευάλωτων ομάδων με μεταναστευτική και προσφυγική βιογραφία
- Γεωπολιτικές εξελίξεις που σχετίζονται με την Τουρκική Δημοκρατία και θα επηρεάσουν τις μεταναστευτικές ροές.
[1] European Web site on Integration, 2010. Declaration of the European Ministerial Conference on Integration (Zaragoza, 15 & 16 April 2010) [online]. Available at: https://ec.europa.eu/migrant-integration/librarydoc/declaration-of-the-european-ministerial-conference-on-integration-zaragoza-15-16-april-2010
[2] Eurostat, 2011. Indicators of Migrant Integration. [online]. Available at: https://ec.europa.eu/eurostat/documents/3888793/5849845/KS-RA-11-009-EN.PDF/9dcc3b37-e3b6-4ce5-b910-b59348b7ee0c
[3] OECD, 2018. Settling in 2018: Indicators of Migrant Integration. [online]. Available at: http://www.oecd.org/migration/indicators-of-immigrant-integration-2018-9789264307216-en.htm
[4] UNCHR Cyprus. (2019). “What are Cypriots’ perceptions about refugees and migrants? Survey results presented today”. Available at: https://www.unhcr.org/cy/2019/03/08/what-are-cypriots-perceptions-about-refugees-and-migrants/
[5] Σύμφωνα με τους Shah, McLeod, Gotlieb και Lee (2009), ο πιο γνωστός ορισμός της επίδρασης της πλαισίωσης στον χώρο των κοινωνικών επιστημών είναι ότι «οι επιδράσεις της πλαισίωσης εμφανίζονται όταν δύο ισοδύναμες (αλλά όχι με διαφανή τρόπο ισοδύναμες) εκθέσεις ενός προβλήματος οδηγούν αυτούς που λαμβάνουν αποφάσεις να επιλέξουν διαφορετικές απόψεις»
Διαμόρφωση αξόνων παρέμβασης και στρατηγικοί στόχοι
Βάσει του Επιχειρησιακού Σχεδίου για την μετανάστευση το 2016 της ΕΕ, έχει ήδη διαμορφωθεί ένα βασικό πλαίσιο στόχευσης του νέου Εθνικού Σχεδίου για την Ένταξη στην ΚΔ. Ενσωματώνοντας την εμπειρία και τα δεδομένα της υφιστάμενης κατάστασης, διαμορφώνεται ο σκοπός του Σχεδίου Δράσης, ο οποίος θα συνδέεται με :
- Τη βελτιστοποίηση των συνθηκών υποδοχής (πυλώνας 1 στο μεταναστευτικό κύκλωμα)
- Το επίπεδο εκπαίδευσης και εργασιακής αποκατάστασης (πυλώνας 2 στο μεταναστευτικό κύκλωμα)
- Την πρόσβαση στο Κράτος πρόνοιας της ΚΔ (πυλώνας 3 στο μεταναστευτικό κύκλωμα).
Οι ευρωπαϊκές κοινωνίες, συμπεριλαμβανομένης της Κυπριακής, είναι και θα συνεχίσουν να
γίνονται όλο και πιο ποικιλόμορφες. Η ανθρώπινη κινητικότητα, σε ποικίλους βαθμούς και για διάφορους λόγους, θα αποτελέσει εγγενές χαρακτηριστικό του 21ου αιώνα τόσο για την Ευρώπη όσο και παγκοσμίως, γεγονός που υποδηλώνει, ότι χώρες που βρίσκονται στο κέντρο των γεωπολιτικών εξελίξεων όπως η ΚΔ, θα πρέπει να εντείνουν τις προσπάθειές τους για τητη διαχείριση των συνεχιζόμενων εισερχόμενων μεταναστευτικών ροών, αλλά και αναφορικά με τις πολιτικές υποδοχής και ένταξης για τους νόμιμους/ες ΥΤΧ. Στη βάση αυτή θα πρέπει οι παρακάτω φορείς να διαδραματίσουν τρέχοντα ρόλο στην διαμόρφωση της ενταξιακής πολιτικής της νέας περιόδου:
- Ο ρόλος της τοπικής αυτοδιοίκησης γίνεται όλο και πιο σημαντικός, βάσει όχι μόνο της Ατζέντας για την Βιώσιμη Ανάπτυξη που επισημαίνει την βαρύνουσα σημασία των τοπικών σχεδίων για την μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων, αλλά και βάσει της ανάγκης υιοθέτησης μιας τρίπτυχης πολιτικής ένταξης, η οποία θα παρακολουθεί τον αιτούντα από την νόμιμη είσοδό του στη χώρα διαμονής μέχρι την ολοκληρωτική ένταξή του σε αυτήν. Όπως αναφέρεται και στις Κοινές Βασικές Αρχές της ΕΕ για την πολιτική ένταξης «η ένταξη λαμβάνει χώρα σε τοπικό επίπεδο, ως μέρος της καθημερινής ζωής όπου ο καθένας έχει το δικό του ρόλο. Για να είναι επιτυχής η ένταξη θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει την κοινωνία υποδοχής στη δημιουργία ευκαιριών πλήρους συμμετοχής των πολιτών τρίτων χωρών.»
- Ο ρόλος των συνεργειών και εταιρικών σχημάτων στην όλη προσπάθεια, ώστε να αντανακλάται το όραμα της ένταξης σε όλες τις πτυχές της κοινωνικής ζωής.
Βάσει των παραπάνω, ο σκοπός του Εθνικού Σχεδίου είναι η δημιουργία μιας ολιστικής προσέγγισης για την ένταξη των μεταναστών Με την προτεινόμενη μεθοδολογική προσέγγιση που υιοθετούμε στο υπάρχον Εθνικό Σχέδιο, φιλοδοξούμε να προσφέρουμε ένα πρώτο επίπεδο προτάσεων και έργων προς την Αναθέτουσα Αρχή.Στόχος μας δεν είναι απλώς να αναλύσουμε τον τρόπο με τον οποίο θα προχωρήσουμε στην εκπόνηση του Εθνικού Σχεδίου αλλά και τον τρόπο που διαχωρίσαμε τις δράσεις και επιμέρους υποέργα σε εν δυνάμει ενέργειες του Εθνικού Σχεδίου. Έχοντας μελετήσει, το Δελτίο Υποβολής της Πρότασης (ΔΥΠ-Παράρτημα 1 Συμφωνίας Επιδότησης του έργου), καθώς και τα κείμενα πολιτικής που αφορούν τη διαχείριση του μεταναστευτικού ζητήματος στον ευρωπαϊκό χώρο (λ.χ. Έρευνα του ΟΟΣΑ “Strategic Foresight Towards 2035: Making Migration and Integration Policies Future Ready”) φιλοδοξούμε να παρέχουμε ένα πλαίσιο εννοιολόγησης των αξόνων προτεραιότητας που θέσαμε ακολούθως. Επίσης, για να δημιουργηθούν οι άξονες προτεραιότητας του Σχεδίου, προχωρήσαμε σε μια ανάλυση και έρευνα SWOT κατά την οποία εκτιμήσαμε τα δυνατά-αδύναμα σημεία του υπάρχοντος ενταξιακού πλαισίου της ΚΔ, καθώς και τις ευκαιρίες και κινδύνους που ελλοχεύουν.
Ακόμη, λάβαμε υπόψη μας τα ευρήματα που προέκυψαν από:
– Την οργάνωση ομάδων εστίασης με αρμόδιους φορείς που σχετίζονται με το μεταναστευτικό ζήτημα
– Την οργάνωση προσωπικών συνεντεύξεων με τους αρμόδιους φορείς
Βάσει των παραπάνω, συμφωνήσαμε ότι η προσέγγισή μας θα είναι:
- Ανθρωποκεντρική: Θα πρέπει να μη λησμονείται το γεγονός ότι οι άνθρωποι οδηγήθηκαν τις περισσότερες φορές να μεταναστεύσουν εξαιτίας ακραίων φαινομένων όπως ο πόλεμος ή άλλων συγκρούσεων.
- Ισότιμη: Βασική πολιτική για την επίτευξη όρων ισότητας, είναι η αποφυγή της περιθωριοποίησης των μεταναστών, αλλά η ενεργός και ισότιμη ενσωμάτωσή τους στην κοινωνία υποδοχής.
- Ισόνομη: Η ομάδα στόχου να είναι σε θέση να συμμετέχει ισότιμα στο κράτος πρόνοιας, με στόχο να μειωθούν φαινόμενα βίας, περιθωριοποίησης και ανισότητας.
Στη βάση των παραπάνω, στο Α’ επίπεδο το ΔΥΠ αποτέλεσε το εναρκτήριο σημείο της μεθοδολογικής ανάλυσης, όπου έγινε μια πρώτη αποσαφήνιση του κεντρικού στόχου: Η αποτελεσματική κοινωνική ενσωμάτωση των μεταναστών με όρους ανθρωπιστικούς, ισότητας, ισονομίας και προστιθέμενης αξίας, με ταυτόχρονη ενδυνάμωση της δυναμικής της κοινωνίας και οικονομίας της Κύπρου (Στρατηγικός Στόχος). Πιο συγκεκριμένα, οι άξονες, διαμορφώθηκαν στη βάση των πορισμάτων της έκθεσης της Ύπατης Αρμοστείας[1]. Στο κείμενο αυτό, επισημάνθηκε η εμφανής και εγγενή αδυναμία της απουσίας μιας ολοκληρωμένης ευρωπαϊκής στρατηγικής για την ενσωμάτωση των μεταναστών στον ευρωπαϊκό χώρο, λόγω των παρακάτω:
- Της διαπίστωσης της απουσίας επαρκών στατιστικών στοιχείων
- Της αδυναμίας αναγνώρισης των δεξιοτήτων των μεταναστών στη χώρα υποδοχής
- Της έλλειψης γνώσεων των κοινωνιών υποδοχής για τα προβλήματα των μεταναστών
- Της απουσίας καθοδήγησης των μεταναστών για θέματα εργασιακής αποκατάστασης
- Της διαπίστωσης ότι απαιτείται εκσυγχρονισμός του πληροφοριακού συστήματος στις ευρωπαϊκές χώρες υποδοχής, με στόχο την καλύτερη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών
- Της έλλειψης ενός ξεκάθαρου πλέγματος αρμοδιοτήτων μεταξύ των υπεύθυνων φορέων για το μεταναστευτικό ζήτημα
- Της απουσίας μιας ολιστικής πολιτικής και τεχνοκρατικής προσέγγισης, η οποία θα πηγάζει από τις Βρυξέλλες μέσα από την ώσμωση με τα Κράτη Μέλη.
Σε αυτό το πλαίσιο οι αρχικοί άξονες παρέμβασης θα περιλάμβαναν δράσεις που θα αφορούσαν τα παρακάτω:
- Την αναγνώριση και πιστοποίηση της πρότερης γνώσης της ομάδας-στόχου
- Την κατάρτισή τους στη χώρα διαμονής
- Την ευαισθητοποίηση των μεταναστών/ριών και λοιπών ομάδων στόχου, των κοινωνιών υποδοχής και των εμπλεκόμενων στη διαδικασία ενσωμάτωσης
- Την προσβασιμότητά των μεταναστών/τριών και λοιπών ομάδων στόχου στην αγορά εργασίας
- Τη συμβουλευτική στήριξή τους για θέματα που μπορεί να τους αφορούν
- Την παροχή συγκεκριμένων μεθόδων και εργαλείων για τη διαχείριση του μεταναστευτικού ζητήματος
- Τη διαμόρφωση ενός μηχανισμού διοίκησης του Εθνικού Σχεδίου
Στη συνέχεια, στο Β’ επίπεδο προχωρήσαμε στην μελέτη των τελευταίων κειμένων πολιτικής και στρατηγικής για τη διαχείριση και αντιμετώπιση του μεταναστευτικού ζητήματος. Πιο συγκεκριμένα, οι άξονες παρέμβασης διαμορφώθηκαν επί τη βάση των:
- Κειμένων στρατηγικής ανάλυσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής
- Εκθέσεων του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης(ΟΟΣΑ)
- Στρατηγικών στόχων Ευρωπαϊκών φορέων για τη διαχείριση του μεταναστευτικού ζητήματος
Εν αρχή, βάσει της έρευνας του ΟΟΣΑ “ Strategic Foresight Towards 2035: Making Migration and Integration Policies Future Ready”[2] η στρατηγική ένταξης για τη διαχείριση του μεταναστευτικού ζητήματος θα πρέπει να συνδέεται με την εκτίμηση των τεχνολογικών εξελίξεων σε ευρωπαϊκό επίπεδο και πως εκείνες επιδρούν στην αναπόφευκτη αναβάθμιση των δεξιοτήτων της ομάδας-στόχου, ώστε να ενταχθούν με τον καλύτερο τρόπο στη χώρα υποδοχής. Παράλληλα, προκύπτουν ερωτήματα για το πώς τα συστήματα επιλογής και ενσωμάτωσης των μεταναστών μπορούν να γίνουν πιο αποτελεσματικά, κάνοντας χρήση των νέων τεχνολογιών(λ.χ. χρήση μεγάλων δεδομένων) υποδεικνύοντας ταυτόχρονο σεβασμό προς τα ανθρώπινα δικαιώματα. Επίσης, η έκθεση υπογραμμίζει τη σημασία της εκτίμησης των γεωπολιτικών και δημογραφικών εξελίξεων, ώστε να προβλεφθεί η πιθανότητα αύξησης των μεταναστευτικών ροών και να επιτευχθεί η μέγιστη αξιοποίησή τους σε εργασιακούς τομείς που δεν είναι δημοφιλείς(λ.χ. επαγγελματική εκπαίδευση). Σε αυτό το πλαίσιο, οι στρατηγικοί άξονες ενσωμάτωσης των μεταναστών πρέπει να ακολουθούν στα ακόλουθα ερωτήματα:
| Στρατηγικά ερωτήματα | Απαντήσεις |
| Πώς μπορούν οι πολιτικοί στόχοι και οι καίριοι δείκτες απόδοσης να γίνουν πιο ολιστικοί και να συνεισφέρουν στη βιώσιμη ανάπτυξη; | · Σύνδεση της μεταναστευτικής πολιτικής με την μορφή του κράτους πρόνοιας(φιλελεύθερο, μεικτό κλπ.) και τους στόχους του
· Σύζευξη της μεταναστευτικής πολιτικής με τις εξωτερικότητες της οικονομίας και κοινωνίας(λ.χ. η επίδραση της πανδημίας, οι γεωπολιτικές συρράξεις κλπ.) · Ενσωμάτωση μέτρων που θα μπορούν να επιφέρουν τόσο την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής όσο και της οικονομικής ισότητας |
| Πώς μπορούν οι νέες συνεργασίες που θα διαμορφωθούν να είναι οριζόντιες και βιώσιμες; | · Διασφάλιση ότι όλοι οι φορείς που σχετίζονται με τη διαχείριση του μεταναστευτικού ζητήματος συμμετέχουν
· Δημιουργία ενός συντονιστικού φορέα που θα είναι σε θέση να εποπτεύει την όλη διαδικασία ενσωμάτωσης · Περαιτέρω αναβάθμιση δεξιοτήτων της ομάδας στόχου(μετανάστες) |
| Πώς μπορεί το νέο Εθνικό Σχέδιο που θα προκύψει να έχει την προγνωστική ικανότητα να προβλέψει ενδεχόμενα ρίσκα ή κινδύνους; | · Διεξαγωγή αναλύσεων και περαιτέρω ερευνών για το μεταναστευτικό ζήτημα
· Δημιουργία βάσεων δεδομένων όπου θα καταγράφονται ενδεχόμενοι αριθμοί ροών και περαιτέρω χαρακτηριστικά που θα μας αφορούν · Εφαρμογή καινοτόμου και ευέλικτου σχεδιασμού πολιτικής, που να είναι ικανό να ενσωματώνει την έρευνα και να ανταποκρίνεται στις μεταβαλλόμενες συνθήκες · Ανάπτυξη ενεργών διαύλων επικοινωνίας |
Παράλληλα, ως οδηγό χάρτη χρησιμοποιήσαμε την έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής[3] η οποία έθεσε τους νέους άξονες της Ευρώπης όσον αφορά τη διαχείριση του μεταναστευτικού. Στην έκθεση του Γιούνκερ, δίνεται έμφαση στα εξής σημεία:
- Στην μείωση της παράτυπης μετανάστευσης
- Στην αύξηση των δράσεων αλληλεγγύης και ευαισθητοποίησης
- Στην διαχείριση των κρίσεων στο εσωτερικό των κρατών-μελών
Τέλος, στην έρευνα που πραγματοποιήθηκε στο Β’ επίπεδο, χρησιμοποιήθηκαν οι κατευθυντήριες αρχές της στρατηγικής της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Υποστήριξης για το Άσυλο (EASO)[4] , οι οποίες είναι:
- Η ισότιμη διαχείριση κάθε ανθρώπου, ανεξάρτητα από το αν βρίσκεται σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Θα πρέπει να μην υπονομεύονται τα ανθρώπινα δικαιώματα και να εφαρμόζονται σύμφωνα με το Διεθνή και Ευρωπαϊκό Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ
- Η αναγνώριση του καθολικού δικαιώματος ασύλου και των δικαιωμάτων των ατόμων που χρήζουν διεθνούς προστασίας
- Η διαφάνεια και λογοδοσία, με στόχο την δημιουργία δίκαιων κανόνων στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων
- Η συμμετοχή όλων των αρμόδιων φορέων, ώστε να οικοδομηθεί ένα πλαίσιο συνεργειών μεταξύ των συνεργαζόμενων φορέων.
Στο Γ ’επίπεδο έγινε διερεύνηση των τελευταίων εξελίξεων που λαμβάνουν χώρα στη χώρα-στόχου(ΚΔ) και σε Ευρωπαϊκό επίπεδο. Αναλυτικότερα διεξήχθη:
- Η περιγραφή της υφιστάμενης κατάστασης, στα πλαίσια της Δέσμης 1.1. Στο πρώτο στάδιο καταφέραμε να συλλέξουμε πληροφορία σχετική με:
Την χαρτογράφηση των αρμοδιοτήτων και των στόχων των εμπλεκόμενων φορέων για την μετανάστευση στην ΚΔ
Την ανάλυση των στατιστικών δεικτών, σχετικών με το κράτος πρόνοιας(λ.χ. υγεία και εκπαίδευση) καθώς και με την αγορά εργασίας
Την εύρεση καλών πρακτικών σε ευρωπαϊκό επίπεδο, οι οποίες μπορούν να συνεισφέρουν στην υιοθέτηση στρατηγικών και μέτρων πολιτικής από την Κυπριακή Δημοκρατία - Την ανάλυση της υφιστάμενης κατάστασης, στα πλαίσια της Δέσμης 1.2, όπου διεξήχθησαν ομάδες εστίασης με φορείς που σχετίζονται άμεσα με την διαχείριση του μεταναστευτικού ζητήματος στην Κυπριακή Δημοκρατία. Στο πλαίσιο αυτό, αντάλλαξαν μεταξύ τους μέτρα μελλοντικών πολιτικών τα οποία θα μπορούσαν να ενταχθούν στο υπάρχον σχέδιο δράσης.
Πιο συγκεκριμένα λήφθηκε υπόψη η επεξεργασία των συνεντεύξεων και ομάδων εστίασης που διενεργήθηκαν από το Πανεπιστήμιο Κύπρου. Παράλληλα, χρησιμοποιήθηκε η έρευνα του σε συνεργασία με την Ύπατη Αρμοστεία[5] με στόχο να προταθούν μέτρα και δράσεις, τα οποία εντάχθηκαν στη συνέχεια σε άξονες παρέμβασης. Στη βάση αυτή, υπογραμμίζονται τα παρακάτω:
Αλλαγή στον λόγο των ΜΜΕ: Θα πρέπει να αλλάξει η διατύπωση του δημόσιου λόγου που συνδέεται με το μεταναστευτικό και προσφυγικό ζήτημα από όλους τους φορείς που συνδέονται με αυτό, καθώς και από τα ΜΜΕ. Η άφιξη των μεταναστών και προσφύγων δεν θα πρέπει να προβάλλεται ως ‘απειλή’ και ο διαχωρισμός των δύο όρων (πρόσφυγας-μετανάστης) να είναι ξεκάθαρος. Τέτοιου είδους δηλώσεις συντείνουν και εν μέρει δικαιολογούν/νομιμοποιούν ρατσιστικές και συμπεριφορές διάκρισης από την κοινωνία. Στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει ο δημόσιος λόγος να κινηθεί προς τις θετικές επιδράσεις της εργασίας των μεταναστών και προσφύγων στην Κυπριακή Δημοκρατία. Σύμφωνα με την εν λόγω έρευνα, η εργασία τους συνεισφέρει όχι μόνο στο ετήσιο GDP της Κύπρου αλλά και στο ταμείο κοινωνικών ασφαλίσεων, η οποία ανέρχεται στο 54%.
Πολιτική ένταξης: Σε ότι αφορά την πολιτική ένταξης, τέθηκε επίσης η ανάγκη αλλαγής προσανατολισμού/κουλτούρας σε ότι αφορά μετανάστες/πρόσφυγες Το νέο σχέδιο ένταξης μεταναστών και προσφύγων θα πρέπει να αντανακλά την ένταξη πολλαπλών ομάδων, και όχι μόνο νομίμων μεταναστών αλλά και προσφύγων.
Επιβλέπων οργανισμός ένταξης: Μέσα από τις ομάδες εστίασης τέθηκε η ανάγκη ύπαρξης ενός φορέα που θα έχει συντονιστικό ρόλο και θα παρακολουθεί την όλη πορεία του Εθνικού Σχεδίου. Στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει να οριστούν σαφή κριτήρια και μετρήσιμοι στόχοι που να επιβεβαιώνουν ή όχι και ανάλογα να λαμβάνονται απαραίτητα διορθωτικά μέτρα που να οδηγούν επιτυχώς στο στόχο της ένταξης.
Ηλεκτρονική βάση δεδομένων: Μέσα από τις ομάδες εστίασης και την αναλυτική έρευνα του Πανεπιστημίου Κύπρου και της Ύπατης Αρμοστείας, υπογραμμίστηκε η ανάγκη να έχουν πρόσβαση όλες οι εμπλεκόμενες υπηρεσίες σε έναν κοινό ηλεκτρονικό τόπο με στόχο την μείωση ενδεχόμενων γραφειοκρατικών κωλυμάτων.
Κέντρα εξυπηρέτησης: Προτάθηκε να συσταθούν κέντρα εξυπηρέτησης μεταναστών και λοιπών ομάδων στόχου σε όλη την Κυπριακή επικράτεια. Τα κέντρα αυτά θα μπορούν να προσφέρουν όλες τις υπηρεσίες (κοινωνικές ασφαλίσεις, τμήμα εργασίας κτλ) και θα λειτουργούν ως σημεία αναφοράς για τα άτομα. Επιπλέον, προτάθηκε η διάχυση της πληροφορίας σχετική με τις διαδικασίες για την αίτηση ασύλου, την εξεύρεση εργασίας, εγγραφή στο ΓΕΣΥ, καθώς και ενημέρωση για μαθήματα ελληνικών.
Επιμόρφωση διοικητικού προσωπικού και φορέων συσχετιζόμενων με την ένταξη: Η επιμόρφωση των υπαλλήλων είναι απαραίτητη ώστε να υπάρξει γρήγορη αναγνώριση ρατσιστικών συμπεριφορών και να βοηθήσει στην εφαρμογή ενός διαπολιτισμικού μοντέλου ένταξης. Στο πλαίσιο αυτό, προτάθηκε να ενταχθούν και δημόσιες καμπάνιες ενημέρωσης.
Εκπαιδευτική ένταξη με ανθρωποκεντρική προσέγγιση: Μέσα από την έρευνα αναδείχθηκε η διομαδική επαφή των γηγενών μαθητών με τα παιδιά με μεταναστευτική βιογραφία με στόχο την μείωση της προκατάληψης και το κτίσιμο συνεργατικών σχέσεων. Άλλο κύριο χαρακτηριστικό είναι η εμπλοκή των γονέων στη σχολική πραγματικότητα και η ανάληψη ευθυνών με στόχο την απόδοση αξίας στην εκπαιδευτική διαδικασία από όλη την οικογένεια και τη δημιουργία θετικών νορμών απέναντι στη μάθηση. Στη βάση αυτή θα πρέπει να ακολουθηθεί το διαπολιτισμικό μοντέλο εκπαίδευσης το οποίο θα δίνει έμφαση στο σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της διαφορετικής κουλτούρας και θρησκείας.
Ισότιμη στέγαση: Ένα από τα κυριότερα προβλήματα που αναφέρθηκε από πλευράς μεταναστών και προσφύγων που ερωτήθηκαν κατά τη φάση της υφιστάμενης κατάστασης, ήταν το στεγαστικό ζήτημα. Εντοπίστηκε συχνά το ζήτημα ακριβών κατοικιών προς ενοικίαση και ρατσιστικές συμπεριφορές εις βάρος τους.
Ψυχολογική υποστήριξη: Το θέμα της ασφάλειας για τις ομάδες-στόχου είναι πολύ σημαντικό, καθώς υπογραμμίζεται η βίαιη πραγματικότητα που άφησαν πίσω τους, όπως συνθήκες πολέμου και βίας. Στο πλαίσιο αυτό θα χρειαστεί το Εθνικό Σχέδιο να εντάσσει δράσεις που σχετίζονται με την ψυχολογική υποστήριξη θυμάτων βίας και ευάλωτων ομάδων με προσφυγική και μεταναστευτική βιογραφία.
Μείωση ρατστιστικών επιθέσεων μεταξύ διαφορετικών εθνοτικών ομάδων: Θα πρέπει να αναφερθεί ότι κάθε μια διαφορετική εθνοτική ομάδα μπορεί να έχει υποστεί διάκριση φυλετική ή θρησκευτική. Οι συμπεριφορές διάκρισης εκφράζονται ποικιλοτρόπως στην καθημερινή ζωή και μπορεί να εκδηλωθούν όταν υπάρχει αλληλεπίδραση μεταναστών και προσφύγων με την ντόπια κοινότητα, για θέματα που αφορούν στέγαση, εκπαίδευση ή παροχή πληροφοριών για το κοινωνικό κράτος της ΚΔ.
Προσαρμογή δράσεων στις ανάγκες των ομάδων-στόχου: Όπως προτάθηκε μέσα από τις ομάδες εστίασης, είναι θετικό το γεγονός παροχής εργασίας ή της κατοικίας να λαμβάνει υπόψη στοιχεία όπως ο τόπος διαμονής και ο προτεινόμενος χώρος εργασίας καθώς και προσωπικές συνθήκες των ατόμων(λ.χ ψυχολογικό τραύμα).
- Την προτεραιοποίηση των βασικών σημείων προς ανάλυση μέσω ανάλυσης SWOT στα πλαίσια της Δέσμης 1.3. Στα πλαίσια της συγκεκριμένης έρευνας δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση στα αδύναμα σημεία, τα οποία θα πρέπει να ενσωματώνονται ως δράσεις ή ως υποέργα στο πλέγμα παρεμβάσεων που θα παρουσιαστεί παρακάτω.
- Την ανάλυση του προηγούμενου Σχεδίου Δράσης της Κυπριακής Δημοκρατίας με στόχο την περαιτέρω αναμόρφωση και βελτιστοποίησή του.
[1] UNHCR, 2013. A new beginning. Refugee Integration in Europe, European Refugee Fund of the European Commission
[2] Ministerial Forum on Migration.(2019). Strategic Foresight Towards 2035: Making Migration and Integration Policies Future Ready. OECD [online]. Available at: https://www.oecd.org/migration/mig/migration-strategic-foresight.pdf
[3] Ευρωπαϊκή Επιτροπή,2018 . Διαχείριση της μετανάστευσης ως προς όλες τις πτυχές της. [online] Διαθέσιμο σε: https://ec.europa.eu/commission/sites/beta-political/files/euco-migration-booklet-june2018_el.pdf
[4] EASO, 2018.Κατευθυντήριες γραμμές της EASO σχετικά με τον σχεδιασμό έκτακτης ανάγκης στο πλαίσιο της υποδοχής. EASO Practical Guides Series. Υπηρεσία Εκδόσεων Ευρωπαϊκής Ένωσης. [online] Διαθέσιμο σε: https://easo.europa.eu/sites/default/files/EASO%20Guidance%20on%20contingency%20planning-EL.pdf
[5] UNCHR Cyprus. (2019). “What are Cypriots’ perceptions about refugees and migrants? Survey results presented today”. Available at: https://www.unhcr.org/cy/2019/03/08/what-are-cypriots-perceptions-about-refugees-and-migrants
Οι 8 Άξονες Παρέμβασης
Στη βάση των παραπάνω προχωρήσαμε στη διαμόρφωση 8 αξόνων προτεραιότητας:
- Παρεμβάσεις που σχετίζονται με την αναγνώριση και πιστοποίηση γνώσεων, δεξιοτήτων και προσόντων των μεταναστών: Η υιοθέτηση του συγκεκριμένου μέτρου για την ένταξή των μεταναστών και συναφών ομάδων στόχου αποτελεί ένα ασφαλές βήμα για την εξασφάλιση της πρόσβασής τους στην αγορά εργασίας
- Παρεμβάσεις που σχετίζονται με την κατάρτιση των μεταναστών/ριών και λοιπών ομάδων στόχου: Ο συγκεκριμένος άξονας παρέμβασης θα αφορά την κατάρτιση του των μεταναστών όσον αφορά τις κοινωνικές, διαπολιτισμικές και ψηφιακές δεξιότητες. Με αυτό τον τρόπο διασφαλίζεται ότι μπορούν και δύνανται να συμμετέχουν ως ισότιμα και ενεργά μέλη στην αγορά εργασίας.
- Παρεμβάσεις που αφορούν στην ευαισθητοποίηση μεταναστών, των κοινωνιών υποδοχής και των εμπλεκόμενων στη διαδικασία ενσωμάτωσης: Στον άξονα αυτό περιλαμβάνονται δράσεις που θα αφορούν την αλληλεπίδραση των κοινωνιών υποδοχής, τους μετανάστες, τους εργοδότες / επιχειρήσεις καθώς και τους εργαζόμενους δημόσιους λειτουργούς σε υπηρεσίες που έρχονται σε καθημερινή επαφή με αυτούς.
- Παρεμβάσεις που διευκολύνουν την προσβασιμότητα των μεταναστών στο κράτος πρόνοιας: Σε αυτό τον άξονα προτείνονται δράσεις που θα πρέπει να ενισχύουν την ένταξη των μεταναστών στη χώρα υποδοχής, μέσω της άμεσης βελτίωσης της πρόσβασής τους στην υγεία, την παιδεία και την αγορά εργασίας.
- Προστασία ανθρωπίνων δικαιωμάτων των ευάλωτων ομάδων με μεταναστευτική και προσφυγική βιογραφία: Βάσει της Οικουμενικής Διακήρυξης των δικαιωμάτων του ανθρώπου, η προστασία των ατομικών και κοινωνικών ελευθεριών πρέπει να μπορεί να εξασφαλίζεται μέσα από την υιοθέτηση συμπεριληπτικών πολιτικών. Στο πλαίσιο αυτό θα ληφθούν δράσεις που θα αφορούν μεταξύ άλλων:
1. Γυναίκες
2. Παιδιά
3. Άτομα της LGBTIQ κοινότητας - Παρεμβάσεις στήριξης της ενσωμάτωσης μέσα από τη διαρκή συμβουλευτική υποστήριξη: Τα ψυχικά και σωματικά τραύματα που φέρουν πολλοί εκ των μεταναστών που έχουν «δραπετεύσει» από εμπόλεμες περιοχές, καθώς και η επίπονη διαδικασία εισόδου και ένταξης σε μια διαφορετική κοινωνία με άλλη κουλτούρα, απαιτούν στήριξη από μεριάς της πολιτείας. Σε αυτό το πλαίσιο, η περίοδος προσαρμογής θα πρέπει να δύναται να επιβαρύνει όσο το δυνατόν λιγότερο τους μετανάστες, συντελώντας ουσιαστικά στην καλλιέργεια αισθήματος ασφάλειας.
- Ανάπτυξη υποστηρικτικών εργαλείων για την ενσωμάτωση: Στόχος της εργαλειοθήκης είναι η ταυτόχρονη κάλυψη απαιτήσεων που πηγάζουν από τις πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς απαντούν στις Κατευθυντήριες Οδηγίες και στις προσδοκίες των εταίρων μας από τη χώρα.
- Δημιουργία μηχανισμού διοίκησης: Ο συγκεκριμένος άξονας θα περιλαμβάνει το μηχανισμό διοίκησης της Πρωτοβουλίας. Καθώς στο σύστημα εμπλέκονται περισσότεροι Φορείς, εξαιτίας διασποράς αρμοδιοτήτων, προτείνεται η συγκρότηση μηχανισμού συντονισμού, ο οποίος θα περιλαμβάνει εκπροσώπους από όλους τους εταίρους και θα εποπτεύεται θεσμικά από το αρμόδιο Υπουργείο. Υπό αυτή την έννοια, ο συγκεκριμένος μηχανισμός θα βοηθήσει στην παρακολούθηση της όλης διαδικασίας και στη βελτιστοποίηση του συντονισμού όλων των ενδιαφερόμενων φορέων για τη διαχείριση του μεταναστευτικού ζητήματος. Ο συγκεκριμένος άξονας λειτουργεί ως «ομπρέλα» όλων των δράσεων καθώς αναλαμβάνει την επιτυχή παρακολούθηση του σχεδίου.
Δράσεις για την ένταξη των νόμιμων ΥΤΧ στην Κυπριακή Δημοκρατία
Δομή Δράσεων
1. Για κάθε Δράση:
- Γίνεται αναφορά στους στόχους που αναμένεται να επιτευχθούν με την υλοποίησή της.
- Γίνεται αναφορά στο ευρωπαϊκό και παγκόσμιο πλαίσιο συμβάσεων και συμφωνιών που ορίζουν την λειτουργία της διαχείρισης του μεταναστευτικού και προσφυγικού στην ΚΔ
- Υπάρχει ρητή αναφορά σε στοιχεία διαχείρισης του μεταναστευτικού ζητήματος από την ΚΔ
- Γίνεται αναφορά στις επιμέρους εργασίες που απαρτίζουν τη Δράση και προτείνεται ενδεικτικό χρονοδιάγραμμα υλοποίησης αυτών
- Εκτιμώνται οι απαιτήσεις υλοποίησης, μέσω του εκτιμώμενου προϋπολογισμού των δράσεων
2. Για τους πόρους χρηματοδότησης:
Θα χρησιμοποιήσουμε το εννοιολογικό πλαίσιο που προτείνει η νέα προγραμματική περίοδος της ΕΕ, όπου βάσει αυτής προτείνεται όπως το Ταμείου Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης να στραφεί προς δράσεις που σχετίζονται με την άμεση υποδοχή των ωφελούμενων
3. Για τις επιμέρους εργασίες κάθε Δράσης:
- Δίνεται μια σύντομη περιγραφή του αντικειμένου και του στόχου, καθώς και του ευρωπαϊκού πλαισίου με το οποίο βρίσκονται σε συνάφεια
- Αναλύεται ο προτεινόμενος τρόπος υλοποίησης
- Αναφέρεται ως δικαιούχος, η αρχή, στα πλαίσια των αρμοδιοτήτων της οποίας εμπίπτει η κάθε Δράση
- Διαχωρίζονται σε επιμέρους ενέργειες με στόχο την καλύτερη υλοποίησή τους
4. Προϋπόθεση-Ωριμότητα:
- Γίνεται αναφορά στο πλαίσιο το οποίο διαμορφώνει τις συνθήκες ωρίμανσης της συγκεκριμένης δράσης
- Συνδέεται με επιμέρους δράσεις του Εθνικού Σχεδίου
- Παρουσιάζει τις εξωγενείς προϋποθέσεις που δημιουργούν το πλαίσιο ανάπτυξης της συγκεκριμένης δράσης
5. Κόστος Υλοποίησης :
Παρακάτω παρουσιάζεται η διαβάθμιση του κόστους υλοποίησης βάσει των αναγκών του κάθε έργου τόσο θεωρητικά όσο και σχεδιαστικά. Η διαβάθμιση του κόστους υλοποίησης έχει ως εξής:
- Χωρίς πρόσθετο κόστος υλοποίησης (αφορά κυρίως τα εσωτερικά έργα)
- 0 -100.000 €
- 000 €-250.000 €
- 000 €-500.000 €
- Άνω των 500.000 €
Άξονας 1: ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΚΑΙ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ
- Δράση 1 : Ανάπτυξη συστήματος αναγνώρισης πρότερης μάθησης (Αναγ. 1.1)
- Δράση 2: Πιστοποίηση ελληνομάθειας (Αναγ. 1.2)
Άξονας 2: ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ/ΤΡΙΩΝ & ΛΟΙΠΩΝ ΟΜΑΔΩΝ ΣΤΟΧΟΥ
- Δράση 1: Ελληνομάθεια (Κατ. 2.1)
- Δράση 2: Θερινά Σχολεία (Κατ. 2.2)
- Δράση 3: Προγράμματα καλλιέργειας βασικών δεξιοτήτων (Κατ. 2.3)
- Δράση 4: Προγράμματα Ένταξης στην αγορά εργασίας (Κατ.2.4)
- Δράση 5: Προγράμματα Υποτροφιών Πρόσβασης στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση (Κατ. 2.5)
Άξονας 3: ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΣΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ
- Δράση 1: Ευαισθητοποίηση κοινωνίας (Ευ.3.1)
Άξονας 4: ΠΡΟΣΒΑΣΙΜΟΤΗΤΑ
- Δράση 1: Ενδυνάμωση σχολικών μονάδων (Πρ.4.1)
- Δράση 2: Τοπικά σχέδια για την κοινωνική ενσωμάτωση (Πρ.4.2)
- Δράση 3: Ισότιμο υγειονομικό πλαίσιο (Πρ.4.3)
- Δράση 4: Εκσυγχρονισμός επιδοματικής πολιτικής (Πρ.4.4)
- Δράση 5: Πρόγραμμα στέγασης (Πρ.4.5)
Άξονας 5: ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΣΤΗΡΙΞΗ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ/ΡΙΩΝ & ΛΟΙΠΩΝ ΟΜΑΔΩΝ ΣΤΟΧΟΥ
- Δράση 1: Θερμοκοιτίδες επιχειρηματικότητας μεταναστών (Συμ. 5.1 )
- Δράση 2: Συμβουλευτική υποδοχής μεταναστών (Συμ. 5.2 )
- Δράση 3: Κέντρα Συμβουλευτικής μεταναστών (Συμ. 5.3 )
Άξονας 6: ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ
- Δράση 1: Διαμόρφωση αντιρατσιστικού κώδικα (Αν.Δ..6.1)
- Δράση 2: Ενίσχυση της ισοτιμίας των γυναικών στην κοινωνία (Ανθ. Δ.6.2)
- Δράση 3: Αναθεώρηση του Νομικού πλαισίου περί παροχής νομικής αρωγής (Ανδ. 6.3)
- Δράση 4: Επανένωση οικογένειας και οικογενειακή ενότητα για δικαιούχους συμπληρωματικής προστασίας (Ανδ. 6.4)
- Δράση 5: Διασφάλιση ισότιμης ένταξης ευάλωτων ομάδων Μεταναστών (Ανδ. 6.5)
Άξονας 7: ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ
- Δράση 1: Ενίσχυση των διαδικασιών ταυτοποίησης (screening) (Υπ.Ε..7.1)
- Δράση 2: Ανάπτυξη και λειτουργία μηχανισμού profiling (Υπε. 7.2)
- Δράση 3: Ολοκληρωμένο πλέγμα κοινωνικών ερευνών για το μεταναστευτικό (Υπε. 7.3)
- Δράση 4: Μηχανισμός καταγραφής και αντιμετώπισης ρατσιστικών φαινομένων (Υπε. 7.4)
- Δράση 5: Ενίσχυση της διοικητικής ικανότητας των Υπηρεσιών που εμπλέκονται στο κύκλωμα της ένταξης (Υπέ. 7.5)
- Δράση 6: Ανάλυση αναγκών αγοράς εργασίας (Υπε. 7.6)
- Δράση 7: Ολοκληρωμένο σύστημα στατιστικής πληροφορίας μεταναστευτικού κυκλώματος (Υπε. 7.7)
- Δράση 8: Διαμόρφωση αποτελεσματικού νομικού πλαισίου για την ένταξη των Μεταναστών (Υπε. 7.8)
- Δράση 9: Διαδικτυακή πλατφόρμα έργων και καλών πρακτικών (Υπε. 7.9)
Άξονας 8: ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΡΑΣΗΣ
- Δράση 1: Μηχανισμός Ενσωμάτωσης (Μηχ. 8.1)
Περισσότερα για τους Άξονες και τις Δράσεις τους εδώ.
3.8 Συμπεράσματα και παρατηρήσεις
Την τελευταία δεκαετία οι προσφυγικές ροές και τα μεταναστευτικά κινήματα, βρίσκονται στο επίκεντρο της παγκόσμιας προσοχής. Στο πλαίσιο αυτό, στην Κυπριακή Δημοκρατία ο αριθμός των μεταναστών και κυρίως των αιτούντων-άσυλο έχει αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία έτη.
Βάσει των στοιχείων μας διακρίνεται ότι η πλειοψηφία των μεταναστών προέρχεται από χώρες με υψηλό Δείκτη Ανθρώπινης Ανάπτυξης. Στοχεύοντας στην βολιδοσκόπηση της κατάστασης των μεταναστών της Κύπρου με όρους ανθρώπινης ανάπτυξης, μελετήσαμε μεμονωμένα τα στατιστικά που αφορούν τις μεταναστευτικές ομάδες της Κύπρου, ενώ παράλληλα αναλύσαμε την ποιότητα ζωής σε όρους υγείας, στέγης, εργασίας, πρόσβασης στις κοινωνικές παροχές, κοινωνικής ενσωμάτωσης και ευημερίας για το διάστημα διαμονής των μεταναστών στην Κύπρο. Οι παραπάνω παράγοντες ανάπτυξης αποτελούν επιμέρους δείκτες ανάπτυξης για μία χώρα, ώστε να φτάσουμε σε συμπεράσματα σχετικά με τον αν έχει επιτευχθεί ή όχι η ένταξη.
Πιο συγκεκριμένα από την ανάλυσή μας προβαίνουμε στα παρακάτω συμπεράσματα:
- Εργασία: Τα ευρήματα της έκθεσής μας αποκαλύπτουν πως το μεγαλύτερο ποσοστό των μεταναστών βρίσκεται στο κατώφλι της ανεργίας
- Εκπαίδευση: Από την ανάλυσή μας συμπεραίνεται ότι οι μετανάστες δεν είναι ικανοποιητικά ενημερωμένοι από τους κυβερνητικούς ή μη κυβερνητικούς φορείς για τα προγράμματα εκμάθησης γλώσσας, ενώ επιπλέον έρχονται αντιμέτωποι με πολύ περιορισμένα προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης.
- Υγεία: Η έκθεσή μας δείχνει ότι περίπου ένας στους τρεις μετανάστες δεν ήταν ικανοποιημένος με την ιατρική φροντίδα που έλαβε κατά τη νοσηλεία, ενώ επιπλέον η επικοινωνία αποτελεί σημαντική πρόκληση όταν οι συμμετέχοντες αλληλοεπιδρούν με τους επαγγελματίες του τομέα της υγείας.
- Στέγαση: Από την ανάλυση μας προκύπτει ότι, οι αιτούντες άσυλο τείνουν να μένουν στα Κέντρα Φιλοξενίας επειδή δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά να ζήσουν ανεξάρτητα σε ιδιωτικά καταλύματα. Αυτό οδηγεί σε παρατεταμένη απομόνωση από την τοπική κοινωνία.
- Κοινωνική Ενσωμάτωση: Σχετικά με κοινωνική ενσωμάτωση, η αναγνώριση και εκχώρηση δικαιωμάτων δεν έχει εκπληρωθεί σε ικανοποιητικό βαθμό, η κοινωνική αποδοχή, χαρακτηρίζεται από μέτρια συναισθήματα και χαμηλά ποσοστά και τέλος η απόκτηση της κυπριακή υπηκοότητας κυμαίνεται σε σχετικά χαμηλά ποσοστά .
- Κοινωνική ευημερία: με βάση την έκθεσή μας, πολλά εμπόδια παρεμβάλλονται ανάμεσα στις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας και στους αιτούντες. Τα εμπόδια αυτά περιλαμβάνουν τη δυσκολία συμπλήρωσης των εντύπων, τα προβλήματα γλώσσας, η διαθεσιμότητα και η συμπεριφορά των υπαλλήλων. Ως κυριότερο πρόβλημα όμως εντοπίζεται οι μεγάλοι χρόνοι αναμονής για τη λήψη της τελικής απάντησης, οπού σχεδόν 60% των αιτήσεων καθυστερούν μήνες προτού δημοσιευθεί η απόφαση.
Στο πλαίσιο της στατιστικής ανάλυσης, διεξήχθη και ανάλυση της υφιστάμενης κατάστασης του μεταναστευτικού και προσφυγικού ζητήματος στην ΚΔ όπου μέσα από τη διεξαγωγή συνεντεύξεων και ομάδων εστίασης παρουσιάστηκαν προτάσεις και λύσεις προς υιοθέτηση από την ΚΔ για την βελτίωση της κοινωνικής ευημερίας των μεταναστών και λοιπών ομάδων-στόχου στην ΚΔ. Τα κυριότερα συμπεράσματα που προέκυψαν ήταν:
- Η ανάπτυξη ενός συνεκτικού μηχανισμού παρακολούθησης που θα μπορεί να επιβλέπει το Σχέδιο Δράσης
- Η σύνδεση των δράσεων μεταξύ τους ώστε να υπάρχει μια «συνέχεια» και μια πορεία προς την ενσωμάτωση και όχι απλά ένταξη των μεταναστών και λοιπών ομάδων στόχου στην ΚΔ
- Η υιοθέτηση μέτρων που θα ακολουθούν συγκεκριμένους Άξονες παρέμβασης σύμφωνα με τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ και την Ευρωπαϊκή Χάρτα για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου
- Μέτρα και υποέργα τα οποία θα έχουν σαφή οριοθέτηση και θα λαμβάνουν υπόψη τους την ευαίσθητη γεωπολιτική θέση της ΚΔ καθώς και την κουλτούρα της. Υπό αυτή την έννοια, το Εθνικό Σχέδιο δεν επιδιώκει να είναι ένα κακέκτυπο άλλων Σχεδίων ή Καλών Πρακτικών, αλλά να χρησιμοποιήσει ως πρώτη ύλη την πληροφορία αυτή για να διαμορφώσει ένα νέο εννοιολογικό πλαίσιο
- Η υιοθέτηση στατιστικών δεικτών οι οποίοι θα αποτυπώνουν όχι μόνο το πρόβλημα αλλά θα αποτελούν οδηγό της ΚΔ για την εξασφάλιση των μέγιστων αποτελεσμάτων της κάθε δράσης ξεχωριστά
- Η διαμόρφωση ενός νέου οράματος για την ένταξη το οποίο θα έχει σαφή στόχο και συγκεκριμένο πλαίσιο, χωρίς να αποτελεί ένα θεωρητικό αφήγημα.
- Η δυναμική εξέλιξη και μετάβαση των κοινωνιών σε πολυπολιτισμικές κοινότητες αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο που αλλάζει την εργασία και όλο το δυτικό Κράτος πρόνοιας όπως έχει διαμορφωθεί. Θα πρέπει οι χώρες να ακολουθήσουν αυτή την δυναμική και να προσαρμοστούν αναλόγως, στοχεύοντας σε μια ολιστική πολιτική και στρατηγική αφομοίωσης.
Παραρτήματα
Παράρτημα 1: ΑΡΚΤΙΚΟΛΕΞΑ
| ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ | ΛΕΞΕΙΣ |
| ΕΕ | ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ |
| ΟΟΣΑ | ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ |
| ΕΚΤ | ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΤΑΜΕΙΟ |
| ΤΑΜΕ | ΤΑΜΕΙΟ ΑΣΥΛΟΥ, ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΕΝΤΑΞΗΣ |
| ΤΑΠΜ | ΤΜΗΜΑ ΑΡΧΕΙΟΥΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΚΑΙ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ |
| ΚΔ | ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ |
| ISF | INTERNAL SECURITY FUND |
| Π.Ι | ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ |
| ΣΕΚ
|
ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΚΥΠΡΟΥ |
| ΠΕΟ | ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΕΡΓΑΤΙΚΗ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ |
| ΔΕΟΚ | ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΤΙΚΗ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΚΥΠΡΟΥ |
| ΟΕΒ | ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΡΓΟΔΟΤΩΝ ΚΑΙ ΒΙΟΜΗΧΑΝΩΝ |
Παράρτημα 2: Πίνακας Δράσεων
Ενδεικτικά παραθέτονται οι πηγές χρηματοδότησης και οι δικαιούχοι των δράσεων στον πίνακα που ακολουθεί:
| ΑΞΟΝΑΣ 1: ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ & ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ | |||
| ΔΡΑΣΗ | ΥΠΟΕΡΓΑ | ΦΟΡΕΑΣ/ΕΙΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ | ΠΗΓΗ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ |
| Δράση 1 : Ανάπτυξη συστήματος αναγνώρισης πρότερης μάθησης (Αναγ. 1.1) | 1. Σχεδιασμός και ανάπτυξη πιλοτικού συστήματος αναγνώρισης πρότερης μάθησης με προετοιμασία υποψηφίων
2.Αξιολόγηση προσόντων |
Αρχή Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού Κύπρου (ΑνΑΔ) | ΤΑΜΕ
Άλλες πηγές (συγ)χρηματοδότησης |
| Δράση 2: Πιστοποίηση ελληνομάθειας (Αναγ. 1.2) | 1.Πιστοποίηση ελληνομάθειας στα κέντρα υποδοχής
2.Πιστοποίηση ελληνομάθειας στην Κυπριακή κοινωνία |
Υπουργείο Παιδείας, Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας Κύπρου | ΤΑΜΕ
Άλλες πηγές (συγ)χρηματοδότησης |
| ΑΞΟΝΑΣ 2: KΑΤΑΡΤΙΣΗ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ/ΤΡΙΩΝ & ΛΟΙΠΩΝ ΟΜΑΔΩΝ ΣΤΟΧΟΥ | |||
| ΔΡΑΣΗ | ΥΠΟΕΡΓΑ | ΦΟΡΕΑΣ/ΕΙΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ | ΠΗΓΗ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ |
| Δράση 1: Ελληνομάθεια (Κατ. 2.1) | 1.Σχέδιο εκσυγχρονισμού των προγραμμάτων ελληνομάθειας
2.Πιλοτική Εφαρμογή |
Υπουργείο Παιδείας, Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας Κύπρου
Τοπική Αυτοδιοίκηση-ΟΤΑ Ακαδημαϊκοί φορείς |
ΤΑΜΕ
ΕΤΠΑ Άλλες πηγές (συγ)χρηματοδότησης |
| Δράση 2: Θερινά Σχολεία (Κατ. 2.2) | 1.Σχεδιασμός Δομής Προγράμματος και Υλικού
2.Πιλοτική εφαρμογή |
Υπουργείο Παιδείας, Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας Κύπρου
Ακαδημαϊκοί φορείς Τοπική Αυτοδιοίκηση-ΟΤΑ |
ΤΑΜΕ
ΕΤΠΑ Άλλες πηγές (συγ)χρηματοδότησης |
| Δράση 3: Προγράμματα καλλιέργειας βασικών δεξιοτήτων (Κατ. 2.3) | 1.Πρόγραμμα εκμάθησης και πιστοποίησης ψηφιακών δεξιοτήτων
2.Πρόγραμμα εκμάθησης και πιστοποίησης διαπολιτισμικών και κοινωνικών δεξιοτήτων |
Κέντρα Επαγγελματικής Κατάρτισης
Τοπική Αυτοδιοίκηση-ΟΤΑ |
ΤΑΜΕ
Άλλες πηγές (συγ)χρηματοδότησης |
| Δράση 4: Προγράμματα Ένταξης στην αγορά εργασίας (Κατ.2.4) | 1.Εγκατάσταση και λειτουργία γραφείου υποδοχής εργασίας
2.Προγραμματισμός και οργάνωση εκπαιδευτικού σχεδιασμού 3.Διενέργεια εκπαιδεύσεων στο χώρο εργασίας |
Κέντρα Επαγγελματικής Κατάρτισης
Τοπική Αυτοδιοίκηση-ΟΤΑ |
TAME
Άλλες πηγές (συγ)χρηματοδότησης |
| Δράση 5: Προγράμματα Υποτροφιών Πρόσβασης στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση (Κατ. 2.5) | 1.Σχεδιασμός Μηχανισμού απονομής Υποτροφιών
2.Υλοποίηση του Μηχανισμού απονομής Υποτροφιών |
Ίδρυμα Κρατικών Υποτροφιών
Ακαδημαϊκοί φορείς |
TAME
Άλλες πηγές (συγ)χρηματοδότησης |
| ΑΞΟΝΑΣ 3: ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΣΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ | |||
| ΔΡΑΣΗ | ΥΠΟΕΡΓΑ | ΦΟΡΕΑΣ/ΕΙΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ | ΠΗΓΗ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ |
| Δράση 1: Ευαισθητοποίηση κοινωνίας (Ευ.3.1) | 1.Εκστρατεία Ενημέρωσης και Ευαισθητοποίησης
2.Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση ΜΜΕ και Επιχειρήσεων 3.Διαβούλευση με ΥΤΧ, εθελοντισμός και δημιουργία Άτυπων Συμβουλίων Μεταναστών |
Ακαδημία Δημόσιας Διοίκησης – Τμήμα Δημόσιας Διοίκησης και Προσωπικού
Τοπική Αυτοδιοίκηση-ΟΤΑ Ακαδημαϊκή κοινότητα |
ΤΑΜΕ
Άλλες πηγές (συγ)χρηματοδότησης |
| ΑΞΟΝΑΣ 4: ΠΡΟΣΒΑΣΙΜΟΤΗΤΑ | |||
| ΔΡΑΣΗ | ΥΠΟΕΡΓΑ | ΦΟΡΕΑΣ/ΕΙΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ | ΠΗΓΗ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ |
| Δράση 1: Ενδυνάμωση σχολικών μονάδων (Πρ.4.1) | 1.Ενίσχυση διαπολιτισμικού σχολείου
2.Εκσυγχρονισμός προγραμμάτων διδασκαλίας |
Υπουργείο Παιδείας, Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας Κύπρου
Ακαδημαϊκοί φορείς |
ΤΑΜΕ
Άλλες πηγές (συγ)χρηματοδότησης |
| Δράση 2: Τοπικά σχέδια για την κοινωνική ενσωμάτωση (Πρ.4.2) | 1.Ενδυνάμωση τοπικών φορέων
2.Νέοι Δρόμοι για την Ένταξη |
Τοπική Αυτοδιοίκηση-ΟΤΑ | ΤΑΜΕ
ΕΤΠΑ Άλλες πηγές (συγ)χρηματοδότησης |
| Δράση 3: Ισότιμο υγειονομικό πλαίσιο (Πρ.4.3) | 1.Εξειδικευμένη διαπολιτισμική επιμόρφωση του ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού
2.Πιλοτική εφαρμογή διαπολιτισμικής διαμεσολάβησης |
Υπουργείο Υγείας – ΟΑΥ – ΟΚΥΠΥ | ΤΑΜΕ
Άλλες πηγές (συγ)χρηματοδότησης |
| Δράση 4: Εκσυγχρονισμός επιδοματικής πολιτικής (Πρ.4.4) | 1.Σχεδιασμός παροχής οικονομικού βοηθήματος
2. Υλοποίηση της επιδοματικής πολιτικής |
Υπουργείο Εργασίας,Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων | ΤΑΜΕ
Άλλες πηγές (συγ)χρηματοδότησης |
| Δράση 5: Πρόγραμμα στέγασης (Πρ.4.5) | 1.Πρόγραμμα βραχυπρόθεσμης στέγασης
2.Πρόγραμμα κοινωνικής κατοικίας |
Υπηρεσία Ασύλου | ΤΑΜΕ
ΕΤΠΑ Άλλες πηγές (συγ)χρηματοδότησης |
| ΑΞΟΝΑΣ 5: ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΣΤΗΡΙΞΗ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ/ΡΙΩΝ & ΛΟΙΠΩΝ ΟΜΑΔΩΝ ΣΤΟΧΟΥ | |||
| ΔΡΑΣΗ | ΥΠΟΕΡΓΑ | ΦΟΡΕΑΣ/ΕΙΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ | ΠΗΓΗ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ |
| Δράση 1: Θερμοκοιτίδες επιχειρηματικότητας μεταναστών (Συμ. 5.1 ) | 1.Εργαστήρι επιχειρηματικών δεξιοτήτων
2.Συμβουλευτική καθοδήγηση 3.Δημιουργία επιχείρησης |
ΟΕΒ
ΚΕΒΕ Τοπική Αυτοδιοίκηση-ΟΤΑ |
ΤΑΜΕ
ΕΤΠΑ Άλλες πηγές (συγ)χρηματοδότησης |
| Δράση 2: Συμβουλευτική υποδοχής μεταναστών (Συμ. 5.2 ) | 1.Σχεδιασμός υπηρεσιών ψυχοκοινωνικής στήριξης
2.Ενημερωτική πλατφόρμα υποδοχής 3.Εξατομικευμένος σύμβουλος |
Υπουργείο Εσωτερικών | ΤΑΜΕ
ΕΤΠΑ Άλλες πηγές (συγ)χρηματοδότησης |
| Δράση 3: Κέντρα Συμβουλευτικής μεταναστών (Συμ. 5.3 ) | 1.Σχεδιασμός υπηρεσιών συμβουλευτικής στήριξης
2.Εξατομικευμένη συμβουλευτική στήριξη |
Υπουργείο Εσωτερικών
Τοπική Αυτοδιοίκηση – ΟΤΑ |
ΤΑΜΕ
Άλλες πηγές (συγ)χρηματοδότησης |
| ΑΞΟΝΑΣ 6: ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ | |||
| ΔΡΑΣΗ | ΥΠΟΕΡΓΑ | ΦΟΡΕΑΣ/ΕΙΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ | ΠΗΓΗ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ |
| Δράση 1: Διαμόρφωση αντιρατσιστικού κώδικα (Αν.Δ..6.1) | 1.Σχεδιασμός αντιρατσιστικού κώδικα
2.Πιλοτική εφαρμογή |
Υπουργείο Εσωτερικών | ΤΑΜΕ
Άλλες πηγές (συγ)χρηματοδότησης |
| Δράση 2: Ενίσχυση της ισοτιμίας των γυναικών στην κοινωνία (Ανθ. Δ.6.2) | 1.Σχεδιασμός ένωσης γυναικών
2.Πιλοτική εφαρμογή |
Υπουργείο Δικαιοσύνης
Επίτροπος ΙσότηταςΚοινωνικοί εταίροι υπεύθυνοι για θέματα έμφυλης βίας |
ΤΑΜΕ
Άλλες πηγές (συγ)χρηματοδότησης |
| Δράση 3: Αναθεώρηση του Νομικού πλαισίου περί παροχής νομικής αρωγής (Ανδ. 6.3) | 1.Αναμόρφωση πλαισίου Νομικής Αρωγής | Επίτροπος Νομοθεσίας | ΤΑΜΕ
Άλλες πηγές (συγ)χρηματοδότησης |
| Δράση 4: Επανένωση οικογένειας για δικαιούχους συμπληρωματικής προστασίας (Ανδ. 6.4) | 1.Εκσυγχρονισμός νομοθετικού πλαισίου
2.Πιλοτική εφαρμογή |
Υπουργείο Εσωτερικών | ΤΑΜΕ
Άλλες πηγές (συγ)χρηματοδότησης |
| Δράση 5: Διασφάλιση ισότιμης ένταξης ευάλωτων ομάδων Μεταναστών (Ανδ. 6.5) | 1.Σχεδιασμός δικτύου
2.Πιλοτική εφαρμογή |
Υπουργείο Δικαιοσύνης
Υπουργείο Εσωτερικών Κοινωνικοί εταίροι υπεύθυνοι σε θέματα έμφυλης βίας για δράσεις των LGBTIQ |
ΤΑΜΕ
Άλλες πηγές (συγ)χρηματοδότησης |
| ΑΞΟΝΑΣ 7: ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ | |||
| ΔΡΑΣΗ | ΥΠΟΕΡΓΑ | ΦΟΡΕΑΣ/ΕΙΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ | ΠΗΓΗ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ |
| Δράση 1: Ενίσχυση των διαδικασιών ταυτοποίησης (screening) (Υπ.Ε..7.1) | 1.Σχεδιασμός μηχανισμού screening
2.Πιλοτική εφαρμογή |
Υπηρεσία Ασύλου | ΤΑΜΕ
Άλλες πηγές (συγ)χρηματοδότησης |
| Δράση 2: Ανάπτυξη και λειτουργία μηχανισμού profiling (Υπε. 7.2) | 1.Σχεδιασμός μηχανισμού
2. Πιλοτική εφαρμογή |
Τμήμα Αρχείου Πληθυσμού και Μετανάστευσης | ΤΑΜΕ
Άλλες πηγές (συγ)χρηματοδότησης |
| Δράση 3: Ολοκληρωμένο πλέγμα κοινωνικών ερευνών για το μεταναστευτικό (Υπε. 7.3) |
1.Σχεδιασμός Ολοκληρωμένου Πλέγματος Κοινωνικών Ερευνών για το μεταναστευτικό 2. Πιλοτική εφαρμογή |
Τμήμα Αρχείου Πληθυσμού και Μετανάστευσης Ακαδημαϊκή κοινότητα | ΤΑΜΕ
Άλλες πηγές (συγ)χρηματοδότησης |
| Δράση 4: Μηχανισμός καταγραφής και αντιμετώπισης ρατσιστικών φαινομένων (Υπε. 7.4) | 1. Δημιουργία Μηχανισμού
2. Πιλοτική εφαρμογή |
Υπουργείο Δικαιοσύνης
Υπουργείο Εσωτερικών |
ΤΑΜΕ
ΕΤΠΑ Άλλες πηγές (συγ)χρηματοδότησης |
| Δράση 5: Ενίσχυση της διοικητικής ικανότητας των Υπηρεσιών που εμπλέκονται στο κύκλωμα της ένταξης (Υπέ. 7.5) | 1.Σχεδιασμός εκπαιδευτικής διαδικασίας
2. Πιλοτική εφαρμογή |
Κυπριακή Ακαδημία Δημόσιας Διοίκησης
Τμήμα Δημόσιας Διοίκησης και Προσωπικού Τοπική Αυτοδιοίκηση – ΟΤΑ |
ΤΑΜΕ
ΕΤΠΑ Άλλες πηγές (συγ)χρηματοδότησης |
| Δράση 6: Ανάλυση αναγκών αγοράς εργασίας (Υπε. 7.6) | 1.Χαρτογράφηση αναγκών αγοράς εργασίας
2.Μηχανισμός συνεργασίας μεταξύ φορέων υπεύθυνων για την εργασιακή αποκατάσταση των μεταναστών |
Υπουργείο Εργασίας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων | ΕΤΠΑ
ΤΑΜΕ Άλλες πηγές (συγ)χρηματοδότησης |
| Δράση 7: Ολοκληρωμένο σύστημα στατιστικής πληροφορίας μεταναστευτικού κυκλώματος (Υπε. 7.7) | 1.Δημιουργία ΚPIs μεταναστευτικής πληροφορίας
2. Βάση Δεδομένων και Πιλοτική εφαρμογή |
Στατική Υπηρεσία
Υπουργείο Εσωτερικών |
ΤΑΜΕ
Άλλες πηγές (συγ)χρηματοδότησης |
| Δράση 8: Διαμόρφωση αποτελεσματικού νομικού πλαισίου για την ένταξη των Μεταναστών (Υπε. 7.8) | 1.Αναμόρφωση νομοθεσίας
2. Εφαρμογή και διαβούλευση |
Τμήμα Αρχείου Πληθυσμού και Μετανάστευσης Επίτροπος Νομοθεσίας | ΤΑΜΕ
Άλλες πηγές (συγ)χρηματοδότησης |
| Δράση 9: Διαδικτυακή πλατφόρμα έργων και καλών πρακτικών (Υπε. 7.9) | 1.Δημιουργία πλατφόρμας
2.Έγκριση πλατφόρμας |
Ύπατη Αρμοστεία ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες στην Κύπρο
Τμήμα Αρχείου Πληθυσμού και Μετανάστευσης |
ΤΑΜΕ
Άλλες πηγές (συγ)χρηματοδότησης |
| ΑΞΟΝΑΣ 8: ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΡΑΣΗΣ | |||
| ΔΡΑΣΗ | ΥΠΟΕΡΓΑ | ΦΟΡΕΑΣ/ΕΙΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ | ΠΗΓΗ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ |
| Δράση 1: Μηχανισμός Ενσωμάτωσης (Μηχ. 8.1) | 1. Λειτουργία της Συμβουλευτικής Επιτροπής για την Παρακολούθηση του Action Plan
2. Εξωτερική – Ενδιάμεση και Τελική Αξιολόγηση του Action Plan 3. Ετήσια έκθεση για την ένταξη |
Τμήμα Αρχείου Πληθυσμού και Μετανάστευσης | ΤΑΜΕ
Άλλες πηγές (συγ)χρηματοδότησης |
